اختلال هماهنگی رشد (DCD) یک اختلال مزمن عصبی است که به واسطه انتقال ناقص پیام های مغزی می تواند بر مهارت های حرکتی و هماهنگی آن ها تاثیر بگذارد. اختلالات در حرکت های مهارتی در هر سن و دوره ای می تواند فعالیت های روزمره فرد را دچار مشکل کند. لازم به ذکر است این اختلال تا سن بزرگسالی پیشرفت کرده و به یک وضعیت مادام العمر تبدیل می شود. اما سوال اینجاست که آیا اختلال هماهنگی رشدی درمان قطعی دارد؟ کاردرمانی چگونه به این اختلال کمک می کند؟ در ادامه این مقاله با این اختلال و تاثیر کاردرمانی بر روی آن بیشتر آشنا شوید.

اختلال هماهنگی رشد چیست؟

اختلال هماهنگی رشد یا اختلال DCD (Developmental Coordination Disorder)وضعیتی است که یادگیری هماهنگی و مهارت های حرکتی را دشوار می کند. بر اساس آمارها حدود ۵ درصد از کودکان به این اختلال مبتلا شده و در پسران شایع تر از دختران است. این اختلال در کودکان بوسیله پزشک متخصص (معمولا متخصص اطفال) تشخیص داده می شود، اما نظرات و ارزیابی های تخصصی کاردرمانگر نیز غالبا در تشخیص تاثیر بسزایی دارد.

این اختلال بر اساس ارزیابی مهارت های حرکتی و عملکردی کودک تشخیص داده می شود. مغز کودک مبتلا به اختلال هماهنگی رشد ، اطلاعات حسی را به طریقی پردازش می کند که منجر به انتقال کامل پیام های عصبی نمی شود‌. در نتیجه، کودک قادر به طراحی فعالیت مورد نظر و چگونگی انجام آن نمی باشد. مشخصه بیماری، فقدان حرکات نرم، هماهنگ و کنترل شده در کودک بوده که با بروز مشکلات فراوان در زندگی روزمره از قبیل بروز مشکل در انجام حرکات، انجام فعالیت‌های ورزشی و لباس پوشیدن او همراه می باشد.

بیشتر بخوانید: کاردرمانی چیست و چه کسانی به آن نیاز دارند؟

ضعف در این مهارت ها می تواند بر سایر توانایی های حرکتی که افراد هر روز از آن ها استفاده می کنند تأثیر بگذارد. این توانایی ها شامل حفظ تعادل، توانایی تغییر سریع حرکت در موقعیت های جدید، حرکت صحیح بدن، یادگیری حرکات جدید، پیش بینی نتیجه حرکات و سایر مهارت ها می شود. برای مثال کودکان دارای این اختلال در پرتاب توپ مشکل داشته و اغلب به طور تصادفی با اشیا و افراد برخورد می کنند. در نوجوانان این بیماری با تاخیر در انجام تکالیف و اجتناب از یادگیری مسائل پیچیده مشاهده می شود.

علائم اختلال هماهنگی رشدی

خام دستی (دست و پا چلفتی بودن) و ناهماهنگی حرکات در کودکان مبتلا به این اختلال بسیار مشهود بوده و به لحاظ رشد حرکتی از همسالان خود عقب هستند. بنابراین، انجام فعالیت ها و کارهای روزمره زندگی برای این دسته از کودکان مشکل بوده و غالبا در اثر زمین خوردن های مکرر، کبودی های متعدد روی بدن آن ها به چشم می خورد.

دیگر علایم شایع کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی عبارتند از:

• کندی رشد مهارت خوردن غذاهای دارای اشکال و بافتهای مختلف و علاقه زیاد به غذاهای نرم و روان و آبکی
• کندی رشد مهارت های کاربردی لباس پوشیدن، آراستگی ظاهر و بهداشتی
• کندی رشد مهارت های مرتبط با غذا خوردن از قبیل استفاده از قاشق و چنگال، نوشیدن از لیوان و فنجان، و یا استفاده از نی
• کندی رشد مهارت های ظریف انگشتان دست (برداشتن، نگهداشتن و دستکاری کردن اشیا) که موجب می شود کودک در نگهداری اشیا ضعیف عمل کرده، آنها را بیاندازد یا بشکند.
• مشکل در هماهنگی دو دست با یکدیگر، به عنوان مثال در گرفتن و پرتاب کردن توپ
• عدم هماهنگی مهارتهای حرکتی درشت مانند جست و خیز کردن، پریدن، لی لی کردن، دویدن و بالارفتن از موانع
• دستخط بد یکی از رایج ترین علایم این کودکان است.
• رشد آهسته مهارت هایی که در فعالیت های پیچیده مانند شنا کردن، دوچرخه سواری و اسکوتر سواری، دیده می شوند.
• رشد آهسته مهارت استفاده از ابزارهایی مثل مداد، قیچی و خطکش
• مشکلات تحصیلی مانند انجام ندادن کامل تکالیف و کارها و یا عدم یادگیری آموزش جسمانی

چگونه اختلال هماهنگی رشدی در کودک تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص این اختلال ابتدا پزشک باید عدم وجود سایر اختلالات عصبی مانند فلج مغزی، ام اس یا بیماری پارکینسون را تایید کند. سپس، مراحل رشد حرکتی کودک مانند خزیدن، بلند شدن و زمان حرکت کودک ارزیابی خواهد شد. ارزیابی و تشخیص اختلال هماهنگی رشد DCD بر اساس چهار معیار زیر تعیین می شود که عبارتند از:

1. با اینکه هوش کودک متناسب با سنش طبیعی است، اما هماهنگی حرکتی در او بسیار پایین خواهد بود.
2. مشکلاتی که کودک با هماهنگی یا برنامه‌ریزی حرکتی تجربه می‌کند، زندگی روزمره کودک را دچار اختلال می‌کند.
3. مشکلات هماهنگی و حرکتی ناشی از سایر بیماری ها در کودک تشخیص داده نمی شود.
4. اختلال هماهنگی رشد در کودکانی که به‌طور همزمان دارای ناتوانی ذهنی یا رشدی دیگری هستند، بیشتر تاثیرگذار است.

در صورت عدم وجود سایر مشکلات عصبی و مشاهده علائم ذکر شده در بالا این اختلال در کودک تایید می شود. این اختلال اغلب توسط دکتر اطفال و کاردرمانگر تشخیص داده می شود و در ادامه برنامه کاردرمانی برای افزایش مهارت های حرکتی توسط کاردرمانگر برنامه ریزی و اجرا می شود.

چگونه کاردرمانی به کودکان مبتلا به اختلال DCD کمک می کند؟

همان طور که قبلا نیز به این نکته اشاره شد، کودکان با سرعت های متفاوت، مهارت های حرکتی خود را بروز می دهند. به منظور مقایسه مهارت های حرکتی یک کودک با همسالانش، ارزیابی های استانداردی وجود دارد. کودکانی که مهارتهای حرکتی شان از یک سطح خاص پایین تر بوده و به دیگر مشکلات تکاملی مبتلا نیستند، به عنوان کودکان دارای اختلال هماهنگی رشدی تشخیص داده می شوند.

یک کاردرمانگر مجرب با داشتن مهارت های تخصصی به ارزیابی کودک پرداخته و با او و خانواده اش شروع به کار می کند. او پس از ارزیابی مشخص می کند که کودک در کدام حوزه از فعالیت های روزمره زندگی اش دچار اختلال شده است. سپس او با استفاده از تکنیک ها و راهکارهای خاص به درمان و مدیریت مواردی از قبیل عدم تعادل و هماهنگی، مشکلات مربوط به دستخط، عدم اعتماد به نفس، عدم رشد مهارت های حرکتی ظریف، عدم رشد مهارت های حرکتی درشت و اختلال مهارت های ادراکی-بینایی می پردازد. این درمان ها می تواند از درمان های شدید یک به یک مشکلات مربوط به اختلال کودک ازقبیل مشکلات دستخط یا مهارت های حرکتی درشت شروع شده و تا مشاوره ساده به خانواده و ارائه راهکار به معلم جهت اجرا در کلاس درس ادامه پیدا کند.

کلام آخر

اختلال هماهنگی رشد یا اختلال DCD یکی از اختلالات عصبی است که موجب کاهش توانایی فرد در هماهنگی و مهارت های حرکتی می شود. اگرچه این اختلال مادام العمر شناخته شده است، اما کاردرمانی می تواند به افزایش مهارت و هماهنگی حرکتی این افراد کمک کرده و در تاثیر مثبتی در روند یادگیری آن ها داشته باشد. توجه داشته باشید که هرگونه اختلال در هماهنگی حرکتی ناشی از این اختلال نبوده و ممکن است در اثر ابتلا به سایر اختلالات عصبی به وجود آید.