دوران کودکی که از آن به دوران طلایی رشد نیز یاد می کنند، از مهمترین فصل های زندگی است که تاثیر مستقیمی بر آینده و مهارت های کودک دارد. به طور کلی رشد حرکتی کودکان به تغییرات و مهارت های حرکتی ضروری در طول تکامل کودک اطلاق می شود. اما رشد حرکتی در کودک شامل چه مراحلی می شود؟ روند تکاملی رشد کودکان زیر یک سال چگونه است؟ به منظور آشنایی با رشد حرکتی کودکان از بدو تولد تا 14 ماهگی تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
مراحل رشد حرکتی در کودکان از بدو تولد تا 14 ماهگی
به طور کلی رشد کودکان به عوامل متعددی نظیر ژنتیک، محیط خانواده، مشکلات یا بیماری های کودک در دوران جنینی و پس از تولد بستگی دارد. بنابراین، هر کودک با توجه به شرایط محیطی و وراثتی با سرعت خاص خود رشد می کند. برای مثال ممکن است یک کودک در 12 ماهگی توانایی قدم برداشتن را داشته باشد و کودکی دیگر در 16 ماهگی اولین قدم خود را بردارد. لذا تفاوت در سرعت رشد و مهارت های حرکتی نشان از تاخیر رشد نخواهد بود. اما توجه به مدت زمان تاخیر در رشد بسیار ضروری است، به طوری که عقب ماندگی حرکتی در طولانی مدت می تواند نشان از مشکلات جدی تری باشد. به همین علت در ادامه به بررسی عمده ترین مراحل رشد حرکتی کودکان از بدو تولد تا 14 ماهگی خواهیم پرداخت.
رشد حرکتی از تولد تا سه ماهگی
نوزاد در بدو تولد تا چند هفته اول توان حرکتی محدودی داشته و اغلب خواب است. اما پس پایان یک ماهگی هنگامی که به پشت خوابیده، توانایی چرخاندن سر به سمت نور یا اجسام رنگی را دارد. همچنین در حالت خوابیده به روی شکم می تواند سر خود را از زمین جدا کند، اما برای نگه داشتن سر خود هنوز آماده نیست. در 8 تا 10 هفتگی نوزاد مدت بیشتری بیدار است و با چشم به دنبال اشیا، نور و صدا است.
در حالی که به پشت خوابیده توانایی لگد زدن به هر دو پا و حرکت دادن هر دو دست به طور مساوی را دارد. در سه ماهگی رشد حرکتی نوزاد به شکلی است که امکان نگه داشتن سر و گردن خود را داشته و می تواند با کمک برای نشستن، سر خود را در راستای تنه بالا آورد. هنگامی که بر روی شکم خوابیده است می تواند ساعدها را به سمت بالا هل داده و سر خود را بیشتر از قبل بالا بکشد.
رشد حرکتی در چهار ماهگی
کودک در حدود چهار ماهگی یاد می گیرد که با کمک عضلات قوی تنه خویش از روی شکم به پهلو بچرخد. او می تواند در مدت زمان کوتاهی (غالبا به صورت اتفاقی) از پهلو به روی کمر نیز بچرخد. اگرچه برخی نوزادان ابتدا یاد می گیرند تا در جهت مخالف غلط بزنند (یعنی از پشت به روی شکم)، اما بیشتر کودکان ابتدا از شکم به روی پشت غلت می زنند. در طی هفته های بعد، کودک قادر خواهد بود تا این کار را در هر دو جهت انجام دهد (به عبارتی از شکم به پشت و بالعکس). او ممکن است تمام طول اتاق را غلت بزند. راهی جدید برای گشت و گذار!
رشد حرکتی پنج تا هفت ماهگی
کودک احتمالا اولین بار به کمک شما می تواند بنشیند. او ممکن است به اندازه کافی قوی نباشد تا بتواند تنه خویش را صاف نگه دارد. بنابراین اگر او را رها کنید، ممکن است بیفتد و یا کج بنشیند. با نزدیک شدن به شش ماهگی، کودک بهتر می تواند تعادل خود را حفظ کند. او ممکن است دستان خود را جلوی خویش قرار دهد تا بتواند به کمک آنها محکمتر بنشیند. زمانی که او بتواند بهتر بنشیند، می تواند کارهای دیگری نیز همزمان با نشستن انجام بدهد، مثلاً دستش را دراز کند تا اسباب بازی خویش را بردارد. در نهایت، او یاد می گیرد که چگونه خودش را از وضعیت دمر به بالا بکشد و به حالت نشسته درآید و سپس دوباره دراز بکشد.
بیشتر بخوانید: تاخیر رشدی کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
رشد حرکتی شش تا هشت ماهگی
او همان طور که روی شکم خوابیده است، روش های متفاوتی (مانند تکان خوردن، کشیدن و لگد زدن) را برای به جلو حرکت کردن امتحان می کند. او تلاش می کند تا خود را با کمک گرفتن از دستان خویش به جلو بکشد. تلاش های او برای حرکت کردن با فراز و نشیب همراه است. همچنین کودک ممکن است در حالی که روی شکم خوابیده است، دست و پاهای خود را از هم باز کرده، به جلو و عقب تاب داده و به جلو حرکت کنند.
رشد حرکتی هفت تا ده ماهگی
از هنگامی که کودک شما یاد می گیرد تا روی دستها و زانو های خویش تحمل وزن کند و به جلو و عقب تاب بخورد، آمادگی لازم برای چهار دست و پا رفتن را پیدا می کند. ممکن است اینطور به نظر برسد که او می خواهد به سرعت جلو بیاید. او حتی دست های خویش را به جلو دراز می کند، اما هنوز نمی تواند جایی برود (حرکت کند). سپس یک روز حرکت را آغاز می کند. البته ممکن است زمان زیادی طول بکشد تا او بتواند به سرعت حرکت کند.
بعضی از کودکان به محض اینکه یاد می گیرند که چطور از دستها و پاهای خود باهم استفاده کنند، قبل از اینکه به سمت جلو چهار دست و پا بروند، به سمت عقب حرکت می کنند. برخی دیگر از کودکان ممکن است اصلاً چهار دست و پا نروند یا به جای حرکت معمول چهار دست و پا رفتن که اول دست ها به جلو حرکت می کند و سپس زانوها، نوع دیگری از چهار دست و پا حرکت کردن را تجربه کنند. در این حالت، کودک شما ممکن است با کشیدن یکی از پاهایش (در حالیکه عقب تر از پای دیگر به نظر می رسد) حرکت کند، خودش را روی شکم به جلو بکشد، به سمت جلو بجهد (دستها را با هم و سپس زانوها را با هم به سمت جلو پرتاب کند) یا مانند خرچنگ بر روی دستها و پاهای خود حرکت کند.
رشد حرکتی نه تا دوازده ماهگی
رشد حرکتی کودکان در حدود نه ماهگی، به شکلی است که احتمالاً تلاش می کند تا با گرفتن اشیا پیرامون مانند مبلمان، خودش را بالا بیاورد و به حالت ایستاده درآید. او هنگامی که ایستاده ممکن است دریابد که اگر به مبل یا به دیوار تکیه بدهد، می‌تواند تعادل خویش را هنگام ایستادن حفظ کند. اما نکته مهم این جاست که چیزی که بالا می‌رود، باید پایین نیز بیاید و کودک در آستانه راه رفتن، ممکن است نداند که چگونه دوباره می تواند بنشیند. اگر شروع به گریه کرد، به او کمک کنید و زانوهایش را خم کنید تا یاد بگیرد بدون افتادن دوباره روی زمین بنشیند.
وقتی که کودک کاملاً یاد گرفت که چگونه بایستد، شروع به جستجوی محیط می کند. او دست خود را به مبل می گیرد و در طول مبل حرکت می کند یا دستش را به دیوار می گیرد و راه می رود. همچنین وقتی شما دستان او را می گیرید، می تواند بایستد و تاتی تاتی کند.
رشد حرکتی دوزاده تا چهارده ماهگی
هر قدر تعادل کودک شما بهتر می شود، ممکن است گاهی اوقات دستان شما و یا مبلی را که گرفته برای لحظاتی رها کند و به تنهایی گام بردارد. اما از ترس افتادن، دوباره دستان شما را خواهد گرفت. در ابتدا ممکن است کودک فقط بتواند یک یا دو گام بردارد و فوراً تعادل خود را از دست بدهد. اما به زودی نمی توانید به گرد پایش برسید.
به منظور مراقبت از پاهای کودک، در مورد پوشیدن کفش اصرار نکنید. در واقع پوشیدن کفش، راه رفتن را برای او سخت‌تر می‌کند. فقط برای بیرون از خانه استفاده کنید و کفشی را انتخاب کنید که منعطف باشد و به منظور حفظ امنیت کودک، کف آن لیز نباشد.
کلام آخر
رشد حرکتی در کودکان یکسان نبوده و ممکن است مهارت های حرکتی در کودکان زیر یک سال با یکدیگر متفاوت باشد. اما دانستن توانایی های حرکتی از بدو تولد تا چهارده ماهگی می تواند از عوارض تاخیر رشد حرکتی بکاهد. شما والدین عزیز نقش اساسی در آموزش مهارت های حرکتی خواهید داشت، تنها کافی است با انجام بازی های ساده به افزایش رشد حرکتی آن ها کمک کنید. توجه داشته باشید بازی با کودکان تنها به منظور سرگرم کردن آن ها انجام نمی شود، بلکه هدف از آن برای تقویت مهارت های حرکتی کودکان است.
