صافی کف پا در کودکان یکی از ناهنجاری های شناخته شده در کودکان است. این مشکل یک عارضه بسیار شایع در جمعیت آسیایی است که از هر 5 نفر یک نفر به آن مبتلا می شود. قوس کف پا در انسان تا حدود 3 سالگی شکل می گیرد و تا سن 6 سالگی رشد آن کامل می شود. صافی کف پا اگرچه بدون علائم است و به مرور زمان از بین رفته و قوس لازم را بدست می آورد، اما در مواردی این اتفاق در بین کودکان نمی افتد. حال سوال اینجاست که آیا درمان قطعی برای این ناهنجاری وجود دارد؟ صافی کف پا تا چه سنی قابل درمان است؟ آیا کاردرمانی به صافی کف پا کمک می کند؟ تا انتهای این مقاله همراه ما باشید و با درمان صافی کف پا در کودکان آشنا شوید.
صافی کف پا چیست؟
صافی کف پا یا Flat feet که گاهی به آن Pes Planus (کف پای صاف به زبان لاتین) نیز گفته می شود، وضعیتی است که در آن قوس کف پا وجود ندارد. اکثر پاها در سمت داخلی پا قوس دارند، با این حال برخی از کودکان دارای کف پای صاف هستند و این بدان معنا است که سطح داخلی پا در هنگام ایستادن با زمین تماس پیدا می کند.
به منظور راه رفتن موثر، پاها باید سفت و محکم باشند تا از بدن حمایت کنند. در واقع از طریق همین قوس داخلی است که پا هنگام راه رفتن استحکام خود را حفظ می کند. به طور کلی قوس کف پا یک قوس طبیعی در قسمت داخلی پا است که توسط استخوان ها تشکیل شده و توسط رباط ها، ماهیچه ها و تاندون ها پشتیبانی می شود. این قوس در بدو تولد وجود ندارد و در حدود 3 سالگی شکل می گیرد که ممکن است در برخی از کودکان به دلایل مختلف ایجاد نشود.
انواع صافی کف پا
به طورکلی صافی پا در کودکان به دو شکل وجود دارد که عبارتند از:
1- کف پای صاف انعطاف پذیر
این نوع از صافی به گونه ای است که قوس پا منعطف بوده و هنگام ایستادن به داخل فرو می رود، اما پس از راه رفتن، قوس بازگشته و سفت می‌شود. این وضعیت در اکثر کودکان با ناهنجاری صافی کف پا دیده می شود که با درد همراه نبوده و نیاز به درمان ندارد.
2- کف پای صاف پاتولوژیک
این ناهنجاری زمانی رخ می دهد که قوس کف پا هرگز (حتی هنگام راه رفتن) وجود نداشته باشد. چنین وضعیتی ممکن است باعث ایجاد درد در تمام طول ساق پا، مچ پا، زانو، لگن یا حتی کمر شود. عدم درمان این نوع از کفی پا ممکن است سبب از کارافتادگی شود.
چه چیزی باعث صافی کف پا در کودکان می شود؟
قوس کف پا معمولا بین سنین 3 تا 6 سالگی ایجاد می‌شود و با کسب مهارت های حرکتی و تعادل بهبود می‌یابد. با این حال، در برخی از کودکان، قوس کف پا رشد نکرده و ممکن است باعث سفتی عضلات ساق پا، حرکت بیش از حد در رباط های پا و مچ پا و ثبات ضعیف در سایر نواحی، مانند اطراف زانو و باسن شود.
صافی و عدم رشد قوس کف پا در کودکان معمولا به دلایل مختلفی مانند ناشی از شلی رباط، اختلالات مادرزادی، ساختار استخوانی غیرطبیعی یا سفتی عضلات ایجاد می شود. نوزادان و کودکان نوپا ممکن است صافی کف پا داشته باشند، زیرا سفت شدن تاندون ها و ایجاد قوس در پا به زمان نیاز دارد. اگر این سفت شدن به طور کامل در هنگام رشد کودک اتفاق نیفتد، می تواند منجر به صافی کف پای دائمی شود.
بیشتر بخوانید: روش های ارزیابی حرکتی
علائم صافی کف پا در کودکان
اگرچه این ناهنجاری اغلب بدون علامت است و هیچ نگرانی وجود ندارد. با این حال شایع ترین نشانه های آن در کودکان عبارتند از:
- تغییر در راه رفتن
- حساسیت و یا گرفتگی به ویژه در قسمت پایینی پا
- پاشنه‌هایی که به بیرون خم می‌شوند
- درد و ناراحتی هنگام قدم برداشتن
چه زمانی باید برای درمان پزشکی اقدام کرد؟
اگرچه اغلب کودکان دارای کف پای صاف هستند که به مروز زمان اصلاح می شود، اما توصیه می شود در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- کودکانی که بیش از 5 سال سن داشته و قوس کف پا در آن ها ایجاد نشده است.
- کف پای کودک صاف و با درد و سفتی همراه باشد.
- در صورتی که قوس پا از بین رفته و کف پا پهن و بزرگ باشد.
- کودک به هنگام راه رفتن راحت نبوده و به مکرر به زمین می خورد.
- شانه های نامتعادل یا انحراف ستون فقرات در کودک دیده می شود.
عوارض ناهنجاری صافی کف پا
در مواقعی که درمان صافی کف پا نادیده گرفته شود، ممکن است تاندون ها و استخوان های پا بر در اثر استفاده بیش از حد آسیب ببیند. در چنین شرایطی درد و تورم ایجاد شده و در نهایت وضعیتی به نام ناهنجاری کف پای صاف اکتسابی بزرگسالان ایجاد می شود. در چنین شرایطی از بین رفتن تدریجی قوس، ضعف، ناتوانی در ایستادن روی نوک پا و تغییر شکل دائمی وجود دارد.
در برخی موارد، نوجوانان مبتلا به صافی کف پای دردناک ممکن است یک بیماری زمینه‌ای مانند tarsal coalition (اتصال غیر طبیعی دو یا بیشتر از دو استخوان های پا به یکدیگر)، استخوان ناپایدار ناویکولار (unstable os navicular) یا استخوان جوش نخورده مادرزادی، داشته باشند.
راه های درمان صافی پا در کودکان
همان طور که در بالا اشاره شد، قوس کف پا باید تا قبل از 5 سالگی در کودکان شکل بگیرد، در صورت عدم شکل گیری قوس پا و مشاهده تغییر در راه رفتن، درمان کودکان آغاز می شود. مهمترین روش هایی که می تواند به بهبود درمان این ناهنجاری کمک کند، عبارتند از:
- درمان های غیر جراحی (استفاده از کفش مخصوص، کاردرمانی و فیزیوتراپی)
- درمان با جراحی
به طورکلی در اکثر کودکان مبتلا به این ناهنجاری، درمان های غیر جراحی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی و همچنین استفاده از کفش مخصوص نتیجه بخش است. درمان جراحی در کودکان توصیه نمی شود و تنها در موارد نادر به دلیل عدم درمان کودک قبل از ورود به مدرسه (در سنین بزرگسالی) انجام می گردد. جراحی صافی کف پا در کودکان معمولا پس از عدم پاسخ به درمان های غیر جراحی و مشاهده علائمی مانند درد شدید (به ویژه به هنگام راه رفتن و ایستادن)، عدم راه رفتن صحیح، و زمین خوردن مکرر، بعد از 5 سالگی توصیه می شود.
نقش کاردرمانی در درمان صافی کف پا کودکان
کاردرمانی یکی از موثرترین روش های درمان ناهنجاری صافی کف پا در کودکان محسوب می شود. این درمان با هدف فعال سازی قوس کف پا، شل شدن عضلات سفت شده، افزایش قدرت در اندام های تحتانی و اصلاح راه رفتن انجام می شود. در این روش کاردرمانگر پس از ارزیابی کودک تمرینات کششی برای شل کردن عضلات سفت و فعال سازی قوس پا ارائه می دهد.
کلام آخر
صافی کف پا وضعیتی است که در آن قوس در قسمت داخلی پا ایجاد نمی شود. به طور کلی صافی کف پا به دلیل مشکلات مربوط به بافت ها و استخوان های پا و ساق پای کودکان به وجود می آید. صافی کف پا می تواند ارثی باشد، در این صورت نمی توان از این عارضه پیشگیری کرد. با این حال، مداخله زودهنگام، پوشیدن کفش‌ها و تمرینات اصلاحی می‌تواند از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کند. در مجموع کاردرمانی یکی از موثرترین روش ها برای بهبود چنین وضعیت محسوب می شود.
