اختلال حس وستیبولار یا تعادلی از جمله مشکلاتی است که در هر سنی برای افراد به وجود می آید. اما در کودکان امکان درمان و تقویت این حس تعادل وجود دارد. همچنین، زمانی که افراد پیرتر می شوند اختلال عدم تعادل را تا حد زیادی احساس می کنند. سیستم وستیبولار به عنوان یکی از سیستم های ضروری گوش شناخته می شود. در گوش شما مایعی به وجود می آید که این مایع که با تکان دادن سر، ممکن است گیرنده های وستیبولار را تحریک کند. هر یک از گیرنده های وستیبولار اطلاعات زیادی را به مغز ارسال می نمایند. بعد از دریافت کردن اطلاعات، مغز متوجه خواهد شد که بدن شما در چه وضعیتی قرار گرفته است. همچنین مغز می تواند حرکت بدن را درک کند و پس از آن برای حفظ تعادل، اقدامات ضروری را انجام دهد. حس وستیبولار یکی از سیستم های بدن است که ارتباط نزدیک با حس عمقی ایجاد می کند. از این طریق بدن به بهترین نحو ممکن وظایفش را انجام می دهد.

عوامل اختلال حس وستیبولار یا تعادل

عوامل متنوعی روی عملکرد اصولی سیستم وستیبولار نقش دارند. داروها، مشکلات گوش داخلی، عفونت، مشکلات ساقه مغز، بقایای کلسیم در هر یک از بخش های نیم دایره گوش و … از جمله عوامل مهم شکل گیری این اختلال هستند. در صورتی که سیستم حس وستیبولار دچار مشکل شود، بدن شما علائم خاصی را از خود نشان می دهد. احساس عدم تعادل، سرگیجه، تاری دید، زمین خوردن و احساس شناور بودن از جمله علائم مهم این اختلال می باشد. علائم کمتری مانند ترس، حالت تهوع، استفراغ، تغییر ریتم قلب، اسهال و … را در این اختلال دریافت خواهید کرد.

اختلالات شایع حس تعادل یا وستیبولار

اختلال حس وستیبولار یا تعادل بر اساس عوامل متنوعی به وجود می آید. برخی از مهمترین اختلالات شایع این مشکل عبارت است از

1- سرگیجه وضعیتی

یکی از مهمترین اختلالات شایع در سیستم وستیبولار سرگیجه وضعیتی است. زمانی که افراد دچار این سرگیجه می شوند به صورت ناگهانی زمین می خورند و نمی توانند خودشان را کنترل کنند. این اتفاق زمانی به وجود می‌ آید که هر یک از بلورهای کوچک کلسیم به منطقه نامناسبی از گوش منتقل گردند. سرگیجه وضعیتی به وسیله مانورهای اصلاحی که مربوط به شنوایی است در کمترین بازه زمانی درمان می شود. هر یک از این مانورها می ‌توانند کریستال ها را یک بار دیگر به همان جایی که باید باشند برگردانند.

2- لابیرنتیت

 یکی دیگر از اختلالات شایع در حس وستیبولار، لابیرنتیت است. این مشکل زمانی به وجود می ‌آید که حلزون گوش افراد دچار التهاب شدید گردد. این عارضه نه تنها موجب عدم تعادل و مشکل در شنوایی می شود بلکه امکان دارد که حالت تهوع، گوش درد، فشار و تب شدید را برای افراد به وجود بیاورد. اگر این مشکل به دلیل عفونت باکتریایی باشد امکان دارد که پزشک برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز نماید. در برخی از موارد پزشک داروهای استروئیدی را جهت کاهش دادن التهاب و همچنین داروهای دیگری که ضد سرگیجه، استفراغ و تهوع هستند را تجویز خواهد کرد.

3- نوریت دهلیزی و مشکل حس وستیبولار

 اختلال حس وستیبولار یا تعادل در برخی از مواقع به دلیل عفونت های ویروسی است. سرخک و آبله مرغان از جمله بیماری هایی هستند که موجب به وجود آمدن عفونت‌ ویروسی بدن می شوند. سرگیجه هایی که ناگهانی هستند، استفراغ و همچنین مشکل در حرکت بدن، به عنوان اصلی ترین علائم نوریت دهلیزی به شمار می روند. جهت معالجه کردن این مشکل پزشک داروهای متفاوتی را تجویز می ‌کند که ویروس شکل گرفته در بدن را در کمترین بازه زمانی از بین می برند.

4- اختلال در عملکرد دهلیزدو طرفه

اختلال عملکرد دهلیزی دو طرفه یکی دیگر از اختلالات سیستم وستیبولار است. کاهش دادن و همچنین از دست دادن عملکرد دهلیزی که به صورت دو طرفه است، موجب مشکل راه رفتن می گردد. زمان راه رفتن در تاریکی افراد دچار سردرد می شوند که این مشکل به دلیل اختلال عملکرد دهلیزی دو طرفه می باشد. عملکرد دهلیزی در دو طرف امکان دارد که به صورت ثانویه به وجود بیاید و مشکلات زیادی را رقم بزند.

5- اختلال اس پی دی و حس وستیبولار

اختلال اس پی دی (اختلال پردازش حسی) به عنوان یکی دیگر از اختلال های سیستم وستیبولار شناخته می شود. این اختلال را به عنوان پردازش حس وضعیت می شناسند. زمانی که افراد دچار این اختلال می شوند مغزشان نمی تواند اطلاعات را دریافت کند و به آنها پاسخ دهد. برخی از افرادی که به این اختلال مبتلا می ‌شوند بسیار حساس خواهند شد. آنها زمانی که صداهای متنوع را دریافت می کنند برایشان این مسئله دردناک و طاقت فرسا می گردد. مشکلات پردازش حسی به طور معمول در بسیاری از کودکان مشخص خواهد شد. البته بزرگسالان نیز دچار این مشکل خواهند شد. مشکلات پردازشی حسی به طور معمول در بیماری اوتیسم نیز مشاهده می شود. در واقع شما باید بدانید که این اختلال به عنوان یک اختلال مستقیم معرفی نمی گردد.

درمان اختلال حس وستیبولار یا تعادل

در بسیاری از شرایط افراد ممکن است که دچار سبکی سر و سرگیجه شوند. بعد از تجربه این مشکلات، به متخصص گوش و بینی مراجعه می کنند. پزشک بعد از معاینه بیمار، اختلالی که به وجود آمده است را بررسی خواهد کرد. درمان کردن اختلال سیستم وستیبولار بر اساس شرایط بیمار می باشد. در واقع بسته به نوع اختلال امکان دارد که روش درمان متفاوت باشد. برخی از روش های درمان مشکل حس وستیبولار عبارت است از :

1. در برخی از مواقع امکان دارد عوامل زمینه ‌ای مانند عفونت گوش موجب بیماری وستیبولار گردد. به همین دلیل پزشک داروهای آنتی بیوتیک و داروهای ضد قارچ را تجویز می‌ کند.
2. تغییر در سبک زندگی یکی از مهمترین روش های درمان اختلال حس وستیبولار یا تعادل می باشد. افرادی که سیگار می کشند باید از نیکوتین پرهیز کنند.
3. یکی دیگر از روش های درمان حس وستیبولار مانورهای اصلاحی حرکتی می باشد. این مانورها هدف اصلی شان برگرداندن ذرات کانال های گوش به موقعیت مناسب است.
4. عمل جراحی یکی دیگر از روش های درمان سیستم وستیبولار می باشد. زمانی که داروها و دیگر روش‌ های درمانی این علائم را کنترل نکنند، پزشک روش جراحی را به روش های دیگر مانند تجویز دارو ترجیح می ‌دهد.
5. کاردرمانی به عنوان یکی دیگر از روش های درمانی حس وستیبولار به شمار می رود. معمولا کاردرمانی برای کودکان مبتلا به اختلالات تعادل دهلیزی و یا تقویت حس تعادل توصیه می شود.

نقش کاردرمانی در اختلال حس وستیبولار

یک کاردرمانگر با آموزش های یکپارچگی حسی قادر خواهد بود به کودک کمک کند تا سیستم دهلیزی خود را توسعه دهد و پردازش آن را با حواس دیگر ادغام کند. این آموزش ها کودک را قادر می‌سازد تا به اهداف بهبود خواندن، نوشتن، مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌های تعادل و یا بازی های متنوع دست یابد و به او امکان می‌دهد پتانسیل واقعی خود را در همه محیط‌ها نشان دهد.

شرکت در تجارب حرکتی مانند پریدن، بالارفتن و بازی‌هایی مانند تاب خوردن که به سر اجازه می‌دهد به روش‌های مختلف حرکت کند، از رشد سیستم دهلیزی حمایت می‌کند. حرکت می تواند به طرق مختلف بر ما تأثیر بگذارد. حرکات ریتمیک آهسته مانند تکان دادن در تاب می تواند آرامش را در کودک ایجاد کند.

کلام آخر

سیستم دهلیزی ساختاری است که در گوش داخلی و بسیار نزدیک به سیستم شنوایی قرار دارد. این سیستم حسی، اطلاعاتی را در مورد اینکه کدام سمت بالا است و به کدام سمت حرکت می کنیم، به مغز ما می دهد. از مهمترین وظایف سیستم دهلیزی، ایجاد تعادل و کنترل وضعیت بدنی است. هنگامی که این سیستم به هر دلیلی دچار مشکل یا آسیب شود، فرد به اختلال حس وستیبولار یا تعادل مبتلا خواهد شد. این اختلال با افزایش سن در افراد سالمند بیشتر مشاهده می شود. البته اهمیت تشخیص و درمان این اختلال در برخی کودکان بوجود می آید که نیاز به آموزش و تقویت دارد. به همین منظور در صورت مواجهه با علائم این اختلال به بهترین مرکز کاردرمانی مراجعه کنید.