اختلال نوشتن در کودکان

اختلال نوشتن یکی از مشکلات رایج یادگیری است که بر توانایی فرد در نوشتن درست و روان تأثیر می‌گذارد. این اختلال می‌تواند در زمینه‌هایی مانند هجی کردن، جمله‌بندی یا نظم نوشتاری بروز کند و گاهی همراه با سایر اختلالات یادگیری مانند اختلال خواندن یا اختلال توجه دیده می‌شود. به همین خاطر شناسایی به‌موقع این مشکل و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، نقش مهمی در بهبود عملکرد تحصیلی و افزایش اعتمادبه‌نفس فرد دارد.

اختلال نوشتن چیست

اختلال نوشتن یا دیسگرافیا (Dysgraphia) با نام نوشتار پریشی نیز شناخته می شود. این اختلال با آنچه که در باور عموم به عنوان بدخطی در نظر گرفته می شود، تفاوت بسیاری دارد. در واقع اختلال نوشتن به شکل بی‌نظمی، ناقص، اشتباه و دشوار نوشتن خود را بروز می‌دهد که بر عملکرد تحصیلی افراد تاثیر می‌گذارد.

علائم اختلال نوشتن در کودکان

اختلال نوشتار پریشی با علائم و نشانه هایی قابل تشخیص است که از مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

• مشکل در نگه داشتن و کنترل مداد و خودکار و دیگر ابزار نوشتاری
• مشکل در نوشتن شکل صحیح کلمات و علامت ها
• کندنویسی و یا نوشتن با زحمت و سختی
• دست‌خط نامنظم و ناخوانا
• مشکل در کپی کردن هرگونه طراحی یا الگو نوشتاری
• ناتوانی در به خاطر سپردن الگوهای حرکتی مرتبط با حروف
• مشکل در درک قوانین، الگوها و ساختارهای املایی
• ایجاد فواصل نامنظم و نامرتب بین کلمات و علائم در هنگام نوشتن
• اشتباهات املایی و نوشتن کلمات به شکلی متفاوت
• نوشتن علائم نگارشی تصادفی یا ناموجود
• قرار گرفتن در وضعیت بدنی نامناسب و سخت برای نوشتن یا نگه داشتن کاغذ در هنگام نوشتن

انواع اختلالات نوشتن

اختلال نوشتن یکی از مشکلات رایج در زمینه‌ی یادگیری است که می‌تواند بر کیفیت، سرعت و درک نوشتار تاثیر منفی بگذارد. این اختلال انواع مختلفی دارد که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند و ممکن است به صورت جداگانه یا ترکیبی ظاهر شوند.

دیسگرافی رشدی

این اختلال باعث می‌شود کودک نتواند دست‌خطی روان، منظم و خوانا تولید کند. علت آن هم مشکلات حرکتی ظریف یا ضعف در هماهنگی بین مغز و عضلات دست است. کودکان مبتلا ممکن است نوشته‌های بی‌نظم، با اندازه‌های متفاوت یا حروف به‌هم چسبیده داشته باشند. این اختلال از سال‌های ابتدایی مدرسه قابل شناسایی شده و توانبخشی حرکتی و تمرینات نوشتاری در درمان آن مؤثر است.

اختلال در املا (دیسورتوگرافی)

دیسورتوگرافی به ناتوانی در نوشتن صحیح کلمات از نظر املایی گفته می‌شود. یعنی فرد قواعد املا را رعایت نکرده، حروف را جابه‌جا می‌کند یا کلمات را به‌طور ناقص می‌نویسد. این اختلال حتی در صورت داشتن هوش طبیعی و آگاهی زبانی هم رخ می‌دهد. دقت داشته باشید که مشکلات حافظه دیداری و شنیداری نقش مهمی در بروز آن دارند به همین خاطر آموزش‌های اختصاصی املا می‌تواند در کاهش خطاها مؤثر باشد.

اختلال در نگارش انشا

در این اختلال، فرد برای سازمان‌دهی افکار، انتخاب واژگان مناسب و پیوستگی جملات با مشکل روبرو می‌کند در واقع نوشته‌های او بی‌ساختار، پراکنده یا نامفهوم خواهد بود؛ دقت داشته باشید که این مشکل می‌تواند ناشی از ضعف در مهارت‌های زبانی یا پردازش شناختی باشد.

اختلال حرکتی نوشتن

این نوع اختلال زمانی رخ می‌دهد که کودک در کنترل حرکات ظریف دست هنگام نوشتن مشکل داشته باشد یعنی نوشته‌ها بسیار لرزان یا ناخوانا هستند. این مشکل می‌تواند ناشی از ضعف عضلانی، مشکلات عصبی یا اختلالات رشدی باشد. به همین خاطر درمان با کاردرمانی و تمرینات تقویت مهارت‌های حرکتی خواهد بود.

اختلال ترکیبی نوشتن

در این نوع اختلال، کودک هم در دست‌خط، هم در املا و هم در نگارش انشا مشکل دارد. این اختلال شدیدتر بوده و بر تمام جنبه‌های نوشتار تأثیر می‌گذارد. علائم می‌تواند شامل کندی در نوشتن، اشتباهات املایی زیاد و نوشته‌های بی‌ساختار باشد. به همین خاطر برای درمان ترکیب آموزش تخصصی، گفتاردرمانی و کاردرمانی می‌تواند بسیار موثر باشد.

تشخیص اختلالات نوشتن در کودکان

تشخیص اختلالات نوشتن در کودکان فرآیندی حساس و دقیق است که نیاز به بررسی چندجانبه دارد. این کار توسط بهترین مرکز کاردرمانی در اهواز شامل کاردرمانگر و گفتاردرمانگر خواهد بود به همین خاطر ارزیابی دقیق می‌تواند به شناسایی نوع اختلال، شدت آن و نیازهای ویژه‌ی کودک کمک کند. روش‌های رایج برای تشخیص اختلالات نوشتن عبارتند از:

• بررسی سابقه تحصیلی و رفتاری کودک که در واقع اطلاعاتی درباره روند پیشرفت تحصیلی، مشکلات نوشتاری در مدرسه و واکنش‌های کودک نسبت به فعالیت‌های نوشتاری جمع‌آوری می‌شود.
• کودک با انجام تست‌های ویژه‌ای مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که توانایی‌های او در زمینه‌هایی مثل املا، دست‌خط، جمله‌سازی و نگارش بررسی می‌شود.
• متخصصان نمونه‌های نوشتاری کودک را از نظر خوانایی، سازمان‌دهی، املا، سرعت نوشتن و میزان تلاش تحلیل می‌کنند.
• کاردرمانگران مهارت‌های حرکتی دست کودک، قدرت عضلانی و هماهنگی چشم و دست او را می‌سنجند تا اختلالات حرکتی شناسایی شوند.
• دیدگاه‌های والدین و معلمان درباره رفتارهای نوشتاری کودک و میزان پیشرفت یا چالش‌های او در محیط‌های مختلف جمع‌آوری می‌شود.

چرا کودک من به دیسگرافیا مبتلا می شود؟

دلایل مختلفی چون آسیب های مغزی، قرار گرفتن در محیط های خانوادگی دو زبانه می تواند در ایجاد این اختلال موثر باشد. اما هنوز دلیل اصلی و مشخصی برای آن تعریف نشده است. مگر بزرگسالانی که در اثر ایجاد آسیب های مغزی به این عارضه مبتلا می شوند. دقت داشته باشید که احتمال وجود این اختلال در کودکانی که به اختلالات بیش فعالی یا دیسلکسیا مبتلا هستند بیشتر است.

اختلال نوشتن در دانش‌آموزان ابتدایی

اختلال نوشتن یا دیسگرافیا مشکلی است که باعث می‌شود کودک در نوشتن صحیح و خوانا دچار دشواری شود. این اختلال می‌تواند شامل کندنویسی، ناخوانایی، رعایت نکردن فاصله بین کلمات و ضعف در سازماندهی مطالب باشد. علت آن هم ضعف مهارت‌های حرکتی ظریف یا مشکلات پردازش ذهنی است.

درمان شامل کاردرمانی برای تقویت مهارت‌های دست، آموزش‌های تخصصی نوشتن، گفتاردرمانی در صورت نیاز و استفاده از ابزارهای کمک‌آموزشی است. حمایت عاطفی از کودک و تشویق پیشرفت‌های کوچک نیز در موفقیت درمان نقش مهمی دارد.

بیتر بخوانید: پنج علت رایج ناتوانی یادگیری در کودکان

پیامدهای دیسگرافیا

اختلال نوشتن یا نوشتار پریشی می تواند موجب پیامدها و عوارض متعددی شود که از مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

• فرد قادر نیست آنچه را که می داند به درستی به تصویر بکشد.
• حداقل مواردی که را می‌شنود می‌تواند بنویسد.
• تمایلی به نوشتن ندارد.
• کلمات را به صورت ناقص و ناتمام می‌نویسند.
• فاصله‌های زیاد بین کلمات و نشانه‌ها
• کارهایی که نیاز به نوشتن دارد برای او عذاب‌آور و استرس زا هستند و ایجاد اضطراب می‌کند.
• کارها به به صورت نیمه‌تمام رها می کند.
• قادر به بیان ایده‌های خود طی یک زمان مشخص شده نمی‌باشد.
• با سرعت نرمال که بقیه افراد می‌نویسند او قادر نیست بنویسد.
• کمیت و کیفیت ایده‌ها را نمی‌تواند بیان کند.
• حین نوشتن و بعد از آن احساس خستگی فراوان می‌کند.
• خواندن کلمات با صدای بلند در هنگام نوشتن
• املای ضعیفی دارد.
• سردرگمی در تشخیص چپ و راست
• عدم تعادل و هماهنگی در بستن بند کفش، بستن دکمه‌ها، پرتاب کردن یا گرفتن اشیا

راهکارهایی برای درمان اختلال نوشتن

اختلال نوشتن یا دیسگرافیا یکی از مشکلات یادگیری است که باعث می‌شود کودک در نوشتن درست و منظم دچار مشکل شود. درمان این اختلال نیازمند شناسایی دقیق مشکل و اجرای روش‌های تخصصی برای بهبود مهارت‌های نوشتاری کودک است.

کاردرمانی دست

کاردرمانی دست یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان اختلال نوشتن است. در این روش با تمرین‌های ویژه‌ای روی حرکات ظریف دست، قدرت انگشتان و هماهنگی چشم و دست کار می‌شود. تمریناتی مانند کار با خمیر بازی، دکمه‌بستن یا بریدن کاغذ با قیچی برای تقویت دست کودک استفاده می‌شود. هدف این است که کودک بتواند حرکات دقیق‌تر و کنترل‌شده‌تری انجام دهد. توجه داشته باشید که با ادامه تمرینات، کودک تدریجاً در نوشتن پیشرفت خواهد کرد.

آموزش‌های تخصصی نوشتن

برنامه‌های آموزشی ویژه‌ای برای کودکان دارای اختلال نوشتن وجود دارد. در این روش‌ها به کودک آموزش داده می‌شود که چگونه حروف را درست بنویسد و کلمات را با نظم و فاصله صحیح قرار دهد در واقع تمرینات تکراری و مرحله‌بندی شده نقش کلیدی دارند. استفاده از الگوهای نوشتاری و دفترچه‌های مخصوص کمک زیادی به پیشرفت می‌کند. علاوه بر تمامی موارد ذکر شده بعد از گذشت مدتی معلم یا درمانگر دائماً پیشرفت کودک را بررسی و تمرینات را به تدریج دشوارتر می‌کند.

گفتاردرمانی

در مواردی که اختلال نوشتن با مشکلات زبانی همراه باشد انجام گفتاردرمانی لازم است تا از این طریق گفتاردرمانگر مهارت‌های بیانی، سازماندهی فکر و جمله‌بندی را تقویت کند. دقت داشته باشید که بهبود این مهارت‌ها کمک می‌کند کودک راحت‌تر ایده‌هایش را به زبان و سپس روی کاغذ بیاورد همچنین در این جلسات روی ساختار جمله و ترتیب صحیح نوشتاری نیز کار می‌شود. گفتاردرمانی مکمل مهمی در درمان اختلال نوشتن است.

استفاده از تکنولوژی‌های کمکی

در بعضی موارد استفاده از ابزارهای تکنولوژیک مثل نرم‌افزارهای تایپ آسان یا برنامه‌های تبدیل گفتار به نوشتار به کودکانی که مشکل شدید دارند می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. در واقع این ابزارها به کودک اجازه می‌دهند تمرکز بیشتری بر ایده‌پردازی داشته باشند البته که در کنار تکنولوژی باید تمرینات سنتی نوشتن هم ادامه داشته باشد.

حمایت روانی و انگیزشی

کودکان مبتلا به اختلال نوشتن دچار ناامیدی و کاهش اعتماد به نفس هستند به همین خاطر والدین و معلمان باید با تشویق، حمایت و ایجاد محیطی مثبت، کودک را به تلاش بیشترترغیب کنند در واقع تحسین پیشرفت‌های کوچک بسیار اهمیت دارد همچنین ممکن است مشاوره روانشناسی برای کاهش اضطراب کودک مفید باشد.

والدین چه نکاتی را باید رعایت کنند؟

اگر دانش‌آموز خردسالی دارید که مبتلا به اختلال نوشتن است، علاوه بر کمک از یک کاردرمانگر خوب، راهکارهای زیر می‌تواند به بهبود این مشکل کمک نماید:

• از کاغذهای بزرگ برای محاسبات ریاضی استفاده کنید تا کودک بتواند ستون ها و ردیف‌ها را به صورت مرتب داشته باشد.
• برای نوشتن تکالیف به آنها زمان بیشتری بدهید.
• از روش‌ها خلاقانه برای کمک به نوشتن استفاده نمایید.
• در صورت امکان از تکالیف جایگزین به جای نوشتن استفاده نمایید تا با پیشرفت در بقیه دروس، نسبت به نوشتن نیز تشویق شوند.
• اگر فرزند شما همزمان دچار کندنویسی و ناخوانانویسی است، او را تحت فشار برای بهبود این اختلالات قرار ندهید.
• به دانش‌ آموز زمان کافی برای استراحت بدهید و سپس از او بخواهید اشتباهات خود را اصلاح کند.
• برای او چک لیست تهیه نمایید تا غلط های املایی خود را به مرور اصلاح کند و نحوه‌ پیشرفت خود را در طی زمان مشاهده نماید
• تکالیف کمتری به او بدهید، اما از او بخواهید که همان تکالیف اندک را مرتب و صحیح تحویل دهد.
• تکالیف او را تقسیم‌بندی نمایید و در بازه‌های زمانی مختلف از او تحویل بگیرید.
• به جای املا از تکالیف نوشتاری کم‌ استرس استفاده نمایید، مثلا از او بخواهید خطاب به شما نامه‌ای بنویسد یا اینکه خاطرات روزمره خود را در دفتر املا یادداشت نماید.

سوالات متداول اختلال نوشتن

در نهایت…

اختلال نوشتن در کودکان یا اختلال نوشتار پریشی یکی از اختلالات یادگیری است که می تواند نوشتن را دشوار کرده و باعث افت تحصیلی در دانش آموزان شود. در صورت مشاهده نشانه های این اختلال در کودک خود به بهترین مرکز کاردرمانی اهواز مراجعه کرده و زیر نظر کاردرمانگران حرفه ای، درمان کودک خود را آغاز کنید. در انتها به والدین عزیز توصیه می شود در برخورد با این کودکان صبور باشید. همچنین، از هرگونه تنبیه، استرس، عصبانیت و توهین اجتناب کرده و در محیطی آرام، کودک خود را تشویق به نوشتن صحیح و منظم نمایید.