اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی است که شامل مشکلات ارتباطی، مسائل اجتماعی شدن و رفتارهای تکراری و تشریفاتی است. از طرفی اختلال یکپارچگی حسی یا پردازش حسی (SPD) یک اختلال عصبی است که باعث می شود فرد در درک و پاسخگویی به محرک های بیرونی دچار مشکل شود. اما تفاوت اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم در چیست؟ آیا کودکان مبتلا اوتیسم همواره با اختلال یکپارچگی حسی دست و پنجه نرم می کنند؟ آیا وجود برخی از اختلالات حسی می تواند نشان دهنده بیماری اوتیسم باشد؟ به منظور آشنایی بیشتر با دو این بیماری و تفاوت های آن تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

اختلال پردازش حسی چیست و چطور اتفاق می افتد؟

اختلال یکپارچگی حسی، به عنوان نوعی اختلال عصبی شناخته می شود که طی آن، مغز در یکپارچه سازی سیستم حسی بدن، دچار مشکلاتی می شود. همانطور که می دانید، انسان دارای یک سیستم حسی 8 گانه است. این 8 حس شامل بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه، چشایی، وستیبولار، عمقی، و درونی می باشد. طی بیماری اختلال یکپارچگی حسی، مغز توانایی کافی برای ایجاد هماهنگی بین دستورهای صادر شده و سیستم حسی را ندارد.

بیماری اختلال یکپارچگی حسی، از پیش از تولد در جنین وجود دارد و پس از تولد نیز او را همراهی می کند. البته بیشترین میزان پیشرفت این بیماری در دوران نوجوانی قابل مشاهده است. در واقع ارتباطی که میان دستور مغز و اندام های حسی وجود دارد، در اصطلاح تحت عنوان یکپارچگی حسی شناخته می شود. پس بدیهی است وجود اختلال در این ارتباط باعث بروز این بیماری خواهد شد. به این ترتیب اختلالاتی در سیستم حسی فرد مبتلا به این بیماری به وجود می آید.

به عنوان مثال در مورد حس بویایی می توان گفت که فرد مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی، ممکن است نسبت به بعضی بوهای معمولی، حساسیت زیادی از خود نشان داده و حتی دچار حالت تهوع شود. یا مثلا در مورد اختلال چشایی نیز می توان این طور گفت که فرد، نسبت به غذاهایی که طعم خوبی دارند، حس خوبی ندارد و از خوردن آن ها اجتناب می کند. در واقع این مسئله باعث شکل گیری عادات بد غذایی در فرد مبتلا به این اختلال خواهد شد. در مورد دیگر حس ها نیز چنین است. به همین ترتیب فرد می تواند در حس بینایی، شنوایی، حرکتی و… دچار اختلالاتی شود.

بیشتر بخوانید: اختلال حس عمقی و علایم آن در کودکان

بررسی علائم و راه های تشخیص اختلال یکپارچگی حسی

در این بخش از محتوا به بررسی راه های مناسب برای تشخیص بیماری اختلال یکپارچگی حسی می پردازیم. لازم است بدانید برای تشخیص این بیماری ابتدا باید با علائم آن آشنا باشید. این علائم از ابتدای کودکی در فرد بیمار قابل مشاهده هستند. از مهم ترین علائم این عارضه می توان به عدم علاقه به شست و شوی موها و حمام، اختلال در پیدا کردن چپ و راست، حساسیت به غذا، حساسیت به بوهای معمولی، حساسیت و تنش شدید نسبت به سرما و گرما و… اشاره کرد. در صورت مشاهده چنین علائمی در کودک، بهتر است او را به یک پزشک متخصص و یا یک کاردرمانگر معرفی کنید تا روند کنترل بیماری برای کودک آغاز شود.

شاید خیلی از افراد تصور کنند که کودکان مبتلا به بیماری اختلال یکپارچگی حسی دارای ضریب هوشی پایینی هستند. اما لازم است بدانید که این کودکان از نظر هوشی هیچ مشکلی ندارند. تنها ارتباط بین مغز و اندام های حسی آن ها دچار اختلال است. در واقع این بیماری یک بیماری عصبی است و بیشتر در اثر اختلال در نورون ها خود را نشان می دهد.

اوتیسم چیست و چگونه اتفاق می افتد؟

اوتیسم به عنوان یکی از زیر شاخه های بیماری اختلال یکپارچگی حسی، شناخته می شود. بسیاری از افراد به دلیل تشابه بالای این دو بیماری، تصور می کنند که آن ها هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند. اما این موضوع کاملا اشتباه است و این دو بیماری تفاوت هایی با هم دارند.

متاسفانه ریشه بیماری اوتیسم هنوز در دنیا شناسایی نشده است. این بیماری معمولا منجر به بروز رفتارهایی غیرعادی از کودک می شود. برای مثال کودک صحبت نمی کند یا از الگوی کلامی دیگری غیر از زبان مادری، پیروی می کند. یا نمی تواند توانایی در برقراری مکالمه یا ادامه دادن آن را داشته باشد. کودکان مبتلا به این بیماری اغلب حرکات و کلام خود را چندین بار تکرار می کنند.

اوتیسم دارای انواع مختلفی است. البته نوع این بیماری معمولا بر حسب پیشرفت آن تعیین می شود. اختلال اوتیستیک، سندروم آسپرگر و اختلال فراگیر رشد، از جمله انواع این بیماری به شمار می روند. معمولا علائم این بیماری از ابتدای تولد، خود را نشان می دهند. عدم بروز احساسات، بروز حالات هیجانی شدید، عدم تکلم صحیح و واضح، تکرار چند باره کلمات، عدم برقراری ارتباط با نزدیکان و… از علائم بروز این بیماری در کودک به شمار می روند.

این بیماری که گونه ای از اختلال یکپارچگی حسی شناخته می شود، می تواند به دلایل مختلفی در کودک بروز کند. وجود سابقه این بیماری در اقوام نزدیک، جهش های ژنتیکی، کروموزوم x، سن بالای والدین، پایین بودن وزن نوزاد هنگام تولد و… از مهم ترین عوامل ابتلا به این بیماری به شمار می روند.

تفاوت اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم

اگرچه تحقیقت نشان می دهد که بیش از 75 درصد کودکان مبتلا به اوتیسم از اختلال پردازش حسی رنج می برند، اما وجود علائم اختلال یکپارچگی حسی نشان دهنده ابتلای صددرصدی به بیماری اوتیسم نیست. قطعاً در برخی از زمینه ها بین اختلال پردازش حسی و اوتیسم شباهت های بسیاری وجود دارد. با این حال، تفاوت اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم نیز به اثبات رسیده است. مهمترین تفاوت عمده در این دو بیماری این است که علائم در کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی با افزایش سن و با دریافت درمان مناسب کاهش می یابد. در حالی که درمان قطعی برای کودکان مبتلا به اوتیسم وجود نداشته باید تا پایان عمر با آن زندگی کنند.

تفاوت دیگری که بهتر است بدانید این است که اختلال یکپارچگی حسی بر نحوه دریافت پیام های سیستم عصبی مرکزی کودک شما از حواس خود تأثیر می‌گذارد، زیرا مغز او قادر به پردازش صحیح آن ها نیست. این میزان واکنش در همه کودکان یکسان نیست، به طوری که در برخی از کودکان منجر به واکنش بیش از حد می شود، در حالی که در برخی دیگر، واکنش کم است.

آیا درمانی برای اختلال یکپارچگی حواس و زیر شاخه های آن وجود دارد؟

متاسفانه در حال حاضر هیچ گونه درمانی برای اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم وجود ندارد. البته این نکته به این معنی نیست که نمی توان این بیماری ها را کنترل کرد. بلکه با انجام روش هایی می توان به بهبود این بیماری ها کمک کرد، اما هنوز راه درمان کامل و قطعی برای این بیماری ها پیدا نشده است. کودکان و افراد مبتلا به اوتیسم با گرفتن آموزش های تکلمی، شنیداری، دیداری و… می توانند تا حد زیادی به کنترل بیماری خود مسلط شوند. به همین ترتیب بیماری کم کم شکل تهاجمی خود را از دست داده و قابل کنترل خواهد شد. البته روش درمان هر فرد، ممکن است با فرد دیگر متفاوت باشد. در واقع یک روش درمانی ثابت و خاص برای افراد مبتلا به این بیماری وجود ندارد.

برای درمان اختلال یکپارچگی حسی، تجویز درست و به موقع دارو توسط روان پزشک اطفال می تواند به روند بهبود بیماری کمک بیشتری کند. البته باید دقت کنید که دارو را به صورت سر خود و بدون تجویز پزشک مصرف نکنید. بلکه نظارت یک پزشک متخصص اعصاب یا روان پزشک بر فرآیند مصرف دارو الزامی است.

کلام آخر

اختلال یکپارچگی حسی و اوتیسم دو بیماری ناشی از اختلال عصبی هستند که شباهت های زیادی به یکدیگر دارند. اما در واقع تفاوت هایی در آن ها وجود دارد. به طور کلی می توان گفت که اوتیسم به عنوان یک زیر مجموعه از اختلالات یکپارچگی حسی شناخته می شود. این دو بیماری در نتیجه اختلال در سلول های عصبی مغز حاصل می شوند. فرد مبتلا به این بیماری ضریب هوشی پایینی ندارد، اما در دریافت پیام از مغز، دچار مشکل است. اگرچه درمان قطعی، به ویژه در مبتلایان اوتیسم وجود ندارد، اما مداخلات توانبخشی‌ زودهنگام مانند کاردرمانی و گفتاردرمانی می تواند به افزایش مهارت کودک در انجام فعالیت های روزمره خود کمک کند.