سندرم تونل مچی که به آن سندرم کانال مچی یا سندرم تونل کارپال (Carpal tunnel syndrome) گفته می شود، اختلالی است که در اثر فشار بر روی عصب مچ دست ایجاد می شود. سندرم کانال مچ دست اغلب با علائمی مانند درد، بی حسی و گزگز کف دست و انگشتان آن (بویژه انگشتان شست و اشاره) ظاهر می شود. این بیماری معمولا بین سنین ۴۵ تا ۶۴ سالگی ایجاد شده و میزان شیوع آن با افزایش سن بالا می رود. این عارضه ممکن است یک یا هر دو دست را درگیر کرده و در خانم ها شایع تر است. در ادامه این مقاله شما را با علل، علائم و راه های درمان سندرم کانال مچی آشنا خواهیم کرد.

سندرم تونل مچی چیست؟

 در جلوی مچ دست تونلی قرار گرفته که میان جلوی ساعد و کف دست کشیده شده است. به عبارتی دیگر، تاندون های عضلاتی که در جلوی ساعد قرار گرفته اند، از داخل تونل عبور می کنند تا وارد کف دست شده و در نهایت به انگشتان دست اتصال پیدا کنند. در واقع، این عضلات موجب خم شدن انگشتان دست می شوند. به همراه تاندون این عضلات، عصب میانی یا عصب مدین (Median Nerve) که یکی از اعصاب اصلی دست نیز به شمار می رود، از داخل تونل مچی عبور می کند. در حقیقت دلیل اصلی سندرم تونل مچی، فشار بر روی عصب مدین است و فشار زیاد بر روی این عصب موجب پیدایش علائم مختلفی در انگشتان دست می شود.

علائم سندرم تونل مچی چیست؟

علائم سندرم تونل مچی می تواند به صورت مورمور شدن، ضعف یا درد در انگشتان و یا دست نمایان شود. بعضی از افراد نیز ممکن است در ساعد و بازو درد داشته باشند. علائم معمولاً در انگشتان شست، اشاره، میانی و نیمی از انگشت حلقه ظاهر می شود. علائم این سندرم به تدریج با گذر زمان در دستان فرد ایجاد می شوند.علائم اولیه شبها ظاهر می شود بطوریکه با شدت گرفتن بیماری مکرراً فرد را از خواب بیدار می کند. در بعضی از افراد ممکن است صبحها با درد دست از خواب بلند شوند و با تکان دادن شدید دستهای خود، درد و حس گزگز را در انگشتان خویش کاهش دهند.

درد، بی حسی و حس سوزن سوزن شدن شست و انگشتان کنار آن از علائم اصلی این بیماری است که می تواند به کف دست و ساعد گسترش یابد. با پیشرفت بیماری، علائم روزها نیز ادامه پیدا کرده و به تدریج قدرت انگشتان دست فرد برای انجام فعالیتهای روزمره زندگی مانند باز کردن درب بطری، بستن دکمه لباس، تایپ کردن با کیبورد و … کاهش می یابد.

 چه مواردی سبب سندرم تونل کارپال می شوند؟

1. سندرم تونل مچی ممکن است به دنبال بیماری های نظیر چاقی، آرتریت روماتوئید، نقرس، دیابت،لوپوس یا کم کاری غده تیروئید رخ دهد. این بیماری ها غالباً سبب درد بازو یا ورم مفاصل و بافت نرم می شوند. آنها همچنین می توانند باعث کاهش فشار خون در دست ها شوند.
2. از دیگر دلایل سندرم تونل مچی می توان به آسیب ها و صدمات فیزیکی نظیر شکستگی یا دررفتگی، استخوان زایی نابجا، و خار استخوانی در استخوان های مچ دست اشاره کرد. این عوامل فضای داخل تونل مچی را کاهش داده و در نتیجه آن، فشار بیشتری بر روی عصب مدین وارد می شود.
3. سندرم تونل مچی یکی از بیماری های وابسته به شغل مراجعین است. این بدان معناست که این بیماری می تواند در مشاغلی که نیازمند حرکات تکراری و قدرتمند دستها (تایپ کردن یا نوشتن روی تخته کلاس)، و یا لرزش بازو و دست (کارگران حفاری زمین یا معادن) و کار کردن طولانی مدت در چنین شرایط نامناسبی باشد، ایجاد شود. میزان شیوع سندرم تونل مچی حتی از این هم می تواند فراتر رود اگر فرد شرایط شغلی (تایپیست) را به همراه دیگر مشکلات جسمی (دیابت) داشته باشد.

چگونه سندرم تونل مچی تشخیص داده می شود؟

اولین قدم برای تشخیص سندرم کانال مچی پس از مشاهده علائم بیماری، مراجعه به پزشک و معاینه بالینی است. در معاینه اولیه پرسش هایی در خصوص بیماری های مختلف پرسیده می شود که آیا بیماری هایی نظیر آرتریت (آرتروز)، کم کاری غده تیروئید یا دیابت دارید یا خیر؟ همچنین پزشک از شما می پرسد که آیا اخیراً به مچ دست، بازو یا گردنتان ضربه وارد شده است؟ پزشک همچنین از شما درباره برنامه کاری روزمره تان و فعالیتهای اخیری که ممکن است به مچ دست شما آسیب رسانده باشد، سوال می پرسد. در طول معاینه پزشک، قدرت عضلانی، توان عضله و تحمل آن و ظاهر گردن، شانه ها و دستهای شما را بررسی می کند. او ممکن است به شما انجام دادن آزمایش هایی نظیر آزمایش خون یا تست عصب-عضله را توصیه کند.

بیشتر بخوانید: سندرم دکرون (دِکُوئِروَن) و راه های درمان آن

برای تشخیص اولیه این سندرم، تستهایی وجود دارد که خود شخص می تواند آنها را در مرحله اول معاینه انجام دهد که شامل موارد زیر است:

۱.       با انگشت ضربه زدن به جلوی مچ

۲.       خم کردن مچ به مدت ۱ دقیقه

پس از انجام موارد فوق پزشک بیمار را بررسی کرده که آیا بی حسی، درد و یا حس سوزن سوزن شدن در انگشتان مربوطه ایجاد می شود یا خیر. اگر جواب مثبت باشد، فرد به احتمال زیاد به سندرم تونل مچی مبتلا گردیده است. به هرحال گاهی اوقات دیگر بیماریهای دست، علائمی شبیه به موارد فوق ایجاد می کنند که لازم است برای تشخیص قطعی و دقیق، ارزیابی ها و معاینات بیشتر در کلینیک کاردرمانی انجام شود.

چگونه سندرم تونل مچی درمان می شود؟

اگر سندرم تونل مچی به علت آسیب یا حرکات تکراری باشد، کاردرمانی می تواند به بیمار کمک کند. هدف درمان این است که فرد بتواند به فعالیت‌های عادی روزمره خویش برگشته و از آسیب عصب و از دست دادن قدرت عضلات در انگشتان و دست او ممانعت بعمل آید. بسته به شدت وضعیت مراجع، بعضی از گزینه های درمانی که انجام می دهیم، بقرار زیر می باشد:

1. پیش از هر چیز به بیمار توصیه می گردد که فعالیت هایی که سبب بروز علائم در او می شوند، را تغییر داده و یا اصلاح کند.
2. سرما درمانی یا درمان با یخ می تواند در جهت کاهش ورم مفید باشد. سرما درمانی به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه، یک یا دوبار در ساعت تجویز می شود.
3. تجویز و استفاده از اسپلینت مناسب کمک می کند تا فشار داخل تونل مچی کاهش یابد، حتی مراجع می‌تواند آن را موقع کار کردن و هنگام خواب بپوشد تا از مچ حمایت کرده و فشار از روی عصب مدین درون تونل برداشته شود.
4. بسته به شدت بیماری، می توان از درمان با اولتراسوند استفاده کرد.
5. انواعی از تمرینات کششی و حرکتی برای کمک به حذف علائم بیماری مفید هستند.
6. در موارد شدید که درمانهای فوق موثر نبوده و علائم بیش از ۶ ماه به طول بیانجامد، جراحی به منظور آزادسازی عصبِ تحت فشار پیشنهاد می گردد.

تعداد جلسات کاردرمانی برای سندرم کانال مچی

پس از مراجعه به کلینیک کاردرمانی، فرد ابتدا به لحاظ حسی، حرکتی (قدرت عضلات) و انجام فعالیتهای کاربردی و روزمره زندگی مورد ارزیابی قرار می گیرد. سپس با انجام مشاوره و تمرینات لازم و پیگیری آنها در منزل چند هفته تحت نظر می باشد. افرادی که علائم آنها خفیف است پس از ۴ هفته انجام تمرینات و مشاوره های کاردرمانی، بهبود در وضعیتشان ایجاد می شود. گاهی اوقات لازم است فرد به پزشک مراجعه کرده و از دارو یا تزریقات موضعی در ناحیه مچ استفاده کند تا تمرینات توانبخشی موثرتر گردد.

کلام آخر

سندرم تونل مچی یا سندرم تونل کارپال یکی از اختلالاتی است که در اثر فشار بر روی عصب مچ دست ایجاد می شود. درد، بی حسی و گزگز کف دست و انگشتان بویژه انگشتان شست و اشاره که شب هنگام مریض را بی طاقت کرده و از خواب بیدار می کند، از مهمترین علائم این بیماری محسوب می شود. این عارضه اغلب با استفاده از کامپیوتر (به عنوان مثال تایپیست ها) مرتبط است و با افزایش سن شدت آن بیشتر می شود. در صورتی که فرد برای درمان این بیماری اقدام نکرده یا درمان را به تاخیر بیاندازد، به تدریج بر کیفیت زندگی او تاثیر منفی می گذارد و در همین جاست که مداخله کاردرمانی و مراجعه به کلینیک ضرورت پیدا می کند.