سکته مغزی یکی از مهمترین علل ناتوانی جسمی در بزرگسالان محسوب می شود که می تواند سبب محدودیت حرکتی و سایر مشکلات مانند اختلالات گفتاری و بینایی گردد. شدت این بیماری در افراد متفاوت است و باتوجه به شرایط بیمار، درمان های مختلفی مانند توانبخشی، فیزیوتراپی و کاردرمانی توصیه می شود. اما کاردرمانی بعد از سکته مغزی چه تاثیری در بهبود بیمار دارد؟ ما در این مقاله قصد داریم به اهمیت کاردرمانی برای سکته مغزی و اثرات آن بر بهبود بیمار بپردازیم.
چه زمانی سکته مغزی اتفاق می افتد؟
سکته مغزی به هنگام قطع یا کاهش خونرسانی به مغز رخ می دهد. در چنین وضعیتی، مغز انسان اکسیژن یا مواد غذایی کافی دریافت نکرده و مرگ سلول های مغزی آغاز می شود. سکته مغزی بر اساس علت پیدایش به دو نوع تقسیم می شود:
- ایسکمیک (سکته به علت کاهش جریان خون به مغز)
- هموراژیک (سکته به علت پارگی عروق مغزی و قطع جریان خون مغز)
سکته مغزی چه علائمی دارد؟
تشخیص نوع سکته مغزی، هم به لحاظ جلوگیری از عوارض آن و هم به لحاظ دریافت درمان متناسب با نوع آن در ساعات اولیه سکته اهمیت فراوانی دارد. مهمترین علائم سکته مغزی عبارتند از:
- گیجی بویژه در حین تکلم و درک آن
- سردرد که احتمالا با کاهش سطح هوشیاری و حالت تهوع همراه است
- بی حسی و عدم توانایی در حرکت دادن بخش های صورت، دست و پا (بویژه اگر این علائم محدود به یک سمت بدن باشد)
- مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم
- مشکلات راه رفتن از قبیل تلو تلو خوردن و عدم هماهنگی پاها
بیشتر بخوانید: کاردرمانی در بیماری مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)
سکته مغزی چه مشکلاتی را برای افراد ایجاد می کند؟
اثرات فیزیولوژیکی و شناختی سکته مغزی بر روی هر فرد بسته به موقعیت و شدت آن متفاوت است. برخی اثرات جزئی بوده و امکان درمان کامل بیمار وجود دارد. در حالی که در برخی افراد اثرات سکته می تواند زندگی فرد را تغییر دهد، به طوری که فرد همیشه به کمک دیگران نیاز دارد. مشکلات رایج پس از سکته مغزی عبارتند از:
- خستگی: افزایش سطح خستگی در مقایسه با سطوح انرژی قبل از سکته مغزی و خستگی پس از دوره‌های کوتاه فعالیت.
- کاهش تحرک و تعادل: افزایش یا کاهش حرکت در اندام های فوقانی و تحتانی (بازوها و پاها) که باعث می شود این اندام ها در موقعیت های ثابت قرار گیرند.
- مشکل در صحبت کردن و بلعیدن: دشواری در تکلم و خوردن غذا به واسطه عدم کنترل عضلات دهان و گلو
- مشکل در حافظه: کاهش تمرکز و یا به خاطر سپردن کاری که انجام می دهند، یادآوری جزئیات مکالمه اخیر و مشکل در رانندگی یا پیاده روی در مسیرهای آشنا، کاهش درک و استدلال منطقی از مسائل
- ضعف در یک طرف بدن: ضعیف شدن عضلات یا عدم توجه به اندام های یک سمت بدن مانند دست ها و پاها
- درد در اندام ها: احساس درد، بی حسی، خواب رفتن یا سوزن سوزن شدن اندام ها مانند دست ها و پاها
در ساعات ابتدایی وقوع سکته، درمان های پزشکی توسط پزشک و کادر درمان بیمارستان برای بیمار فراهم می شود. سپس در طی روزها و هفته های بعد، درمان های توانبخشی باید برای بیمار آغاز شود.
نقش کاردرمانی در بهبود بیماری سکته مغزی
همان طور که اشاره شد، سکته مغزی اتفاقی است که موجب پیدایش تغییرات اساسی در زندگی فرد شده و به لحاظ جسمی و روحی، او را تحت تاثیر قرار می دهد. اما پس از درمان های پزشکی، روش کاردرمانی برای بهبود اثرات سکته مغزی و بازگشت عملکرد بیمار بسیار موثر شناخته شده است. هدف از کاردرمانی افراد پس از ناتوانایی های ناشی از سکته شامل آموزش و تمرین هایی است که فرد را قادر می سازد تا فعالیت های روزمره خود را به تنهایی انجام داده و بدون نیاز به دیگران زندگی مستقلی داشته باشید. در واقع فعالیت‌های کاردرمانی به طور خاص برای آموزش مجدد و تشویق توسعه مهارت‌های از دست رفته و در عین حال سازگاری با آسیب‌های خاص فیزیکی، شناختی یا عاطفی انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: کاردرمانی در آسیب های نخاعی
چگونه کاردرمانی بعد از سکته مغزی به افراد کمک می کند؟
کاردرمانی یک تخصص بیمار محور است که از فعالیت های هدفمند در طیفی از حوزه های فیزیکی و ذهنی برای کاهش محدودیت های پس از سکته استفاده می کند. کاردرمانگران به عنوان اعضای یک تیم چند رشته ای نقش اصلی در کاردرمانی و بهبود بیمار را بر عهده دارند. در مواردی که بهبود و درمان بیمار امکان پذیر نیست، کاردرمانگران استراتژی های جبرانی را برای ارتقای استقلال اجرا می کنند. به طور کلی مراحلی که کاردرمانگران برای بهبود عملکرد بیمار انجام می دهند به شرح زیر است:
۱- ارزیابی بیمار
کاردرمانگر در بدو مراجعه بیمار، به ارزیابی و معاینه برای تشخیص آسیب های وارده به مغز و ناتوانایی های او می پردازد. مهمترین مواردی که در کاردرمانی بیماران سکته مغزی بررسی می شود، عبارتند از:
- اختلال تعادل
- مشکلات رفتاری (تکانه ها و تحمل پایین ناکامی)
- اختلالات شناختی
- کوتاهی های عضلانی و دیگر مشکلات اسکلتی (بدشکلی های مفصلی)
- اسپاستیسیتی (سفتی) عضلانی
- اختلالات حسی
- شیوه راه رفتن (گیت)
- فعالیت های روزمره زندگی و فعالیت های کاری و اوقات فراغت
۲- طراحی و ارائه تکنیک های مناسب درمان
کاردرمانگر پس از ارزیابی دقیق بیمار، اهداف و اولویت ها را تعیین کرده و با بکارگیری تکنیک ها و راه کارهای درمانی به درمان مراجع سکته مغزی می پردازد. رایج ترین راهکارها و تکنیک های درمانی که می تواند به بیماران کمک کند، عبارتند از:
- توانبخشی شناختی
- آموزش شیوه راه رفتن
- کاهش اسپاستیسیتی عضلات
- رفع بدشکلی های مفصلی و کوتاهی های عضلانی
- آموزش وضعیت صحیح در منزل و محل کار برای پیشگیری از عوارض سکته
- افزایش تحمل بیمار
- آموزش مدیریت خستگی
- توانبخشی بینایی
در صورت امکان، ارزیابی لازم از منزل و محل کار به انجام رسیده و توصیه های لازم مبنی بر تسهیل شرایط کار و زندگی و افزایش استقلال مراجع، به او و خانواده وی ارائه می شود.
در صورت امکان، ارزیابی لازم از منزل و محل کار به انجام رسیده و توصیه های لازم مبنی بر تسهیل شرایط کار و زندگی و افزایش استقلال مراجع، به او و خانواده وی ارائه می شود.
کلام آخر
در پایان باید به این نکته اشاره کرد کاردرمانی برای سکته مغزی بسیار اثربخش است و هرچه این درمان سریعتر آغاز شود، امکان بهبود عملکرد در بیماران بیشتر خواهد بود. در مجموع کاردرمانگر به بیماران سکته مغزی کمک می کنند تا با افزایش توانایی های خویش و کاهش نقاط ضعف بوجودآمده، در فعالیت های روزمره زندگی مانند حمام کردن، آشپزی، لباس پوشیدن، خوردن، مطالعه کردن و نوشتن به حداکثر استقلال ممکن برسند. قطعا در این مسیر کاردرمانگر تنها نبوده و در صورت لزوم برای افزایش استقلال مراجعه کننده باید از کمک همکاران فیزیوتراپیست، گفتاردرمانگر و ارتوپدیست فنی بهره بگیرد.
