بیماری پارکینسون یک اختلال پیشرونده در سیستم عصبی است که سبب بروز مشکلات حرکتی در فرد می شود. این بیماری اغلب در سنین بالای ۵۵ سال شایع تر است، به طوری که بر اساس آمارها در افراد بالای ۶۰ سال، از بین هر ۱۰۰۰ نفر، یک نفر به این بیماری مبتلا می شود. از مهمترین علائم این بیماری می توان به لرزش غیرقابل کنترل دست اشاره کرد که با گذشت زمان شدیدتر می شود. بنابراین فرد مبتلا با چالش های مختلفی در انجام فعالیت های روزانه خود مواجه است. اگرچه این بیماری درمان قطعی ندارد، اما کنترل آن با دارو و بهبود وضعیت جسمانی با کاردرمانی و توانبخشی امکان پذیر است. اما کاردرمانی چه نقشی در بهبود بیماری پارکینسون دارد؟ تا انتهای این مقاله همراه ما باشید و با تاثیر کاردرمانی برای پارکینسون و بهبود بیماران آشنا شوید.

بیماری پارکینسون چیست؟

بهتر است پیش از بررسی تاثیر کاردرمانی برای پارکینسون، با علل و علائم این بیماری آشنا شوید. به طور کلی بیماری پارکینسون یک اختلال حرکتی پیشرونده در سیستم عصبی است که می تواند بر عملکرد روزانه فرد تاثیر منفی بگذارد. به بیان ساده تر سلول های عصبی مغز به نام نورون که نقش انتقال پیام های عصبی از مغز به سایر اندام های بدن را دارند، در این بیماری دچار اختلال می شوند. برخی از نورون ها وظیفه تولید دوپامین را دارند که این ماده نقش اساسی در کنترل دستگاه حرکتی ایفا می کند. در واقع با پیشرفت این بیماری شاهد کاهش شدید دوپامین تولید شده در مغز هستیم، به طوری که شخص دیگر کنترلی بر روی حرکات طبیعی خود (به ویژه دست ها) نخواهد داشت.

بیماری پارکینسون چه علائم و نشانه هایی دارد؟

علائم و نشانه های بیماری پارکینسون می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. علائم اولیه بیماری ممکن است خفیف باشد و مورد توجه قرار نگیرد، اما با گذشت زمان این علائم شدیدتر می شود. پارکینسون اغلب از یک طرف بدن شروع شده و سپس در هر دو طرف رخ می دهد. به طور کلی مهمترین علائم و نشانه های بیماری پارکینسون عبارتند از:

• لرزش دست که معمولا از انگشتان یا یک دست شروع شده و سپس در هر دو دست مشاهده می شود.
• کاهش سرعت حرکت (کندی حرکت) به طوری راه رفتن یا بلند شدن از روی صندلی ممکن است، دشوار باشد.
• سفتی عضلات که می تواندباعث درد شده و دامنه حرکتی بیمار را محدود کند.
• ناتوانی در تعادل بدن به طوری که بیمار در موقعیت های مختلف بدنی و حفظ تعادل دچار مشکل می شود.
• از دست دادن حرکات غیر ارادی از جمله پلک زدن، لبخند زدن یا تکان دادن دستان هنگام راه رفتن که ممکن است، کاهش یابد.
• اختلال در گفتار به طوری که ممکن است بیمار قبل از صحبت کردن، آرام یا سریع صحبت کند یا دچار لکنت شود.
• مشکل در نوشتار، یکی از نشانه های شایع در این بیماری است که با پیشرفت بیماری ممکن است نوشتن بسیار دشوار شود.

نقش کاردرمانی برای بیماری پارکینسون

کاردرمانی روشی است که به افراد کمک می کند تا فعالیت های روزمره خود را به صورت ایمن و تا حد امکان مستقل انجام دهند. کاردرمانی می تواند به افراد مبتلا به پارکینسون در انجام امور روزانه ای که دشوار است، کمک کند. لرزش دست‌ها ، سفتی و کندی حرکات از علائمی رایجی است که در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون دیده می شود. بنابراین بسیاری از فعالیت‌ های روزانه منظم بیمار می‌تواند چالش‌برانگیز و دشوار باشد.

برای مثال فرد مبتلا به پارکینسون در انجام کارهای روزمره مانند بستن دکمه پیراهن، پوشیدن جوراب، بستن بند کفش، گذاشتن کارت نقدی در دستگاه خودپرداز، نوشتن، تایپ کردن، نوشیدن قهوه و استفاده از سرویس بهداشتی دچار مشکل می شود. با گذشت زمان و پیشرفت این بیماری، اختلال در حرکات غیرارادی بدن (مانند لبخند زدن یا پلک زدن) نیز می تواند همین وظایف ساده و روزمره را دشوار کند.

بیشتر بخوانید: کاردرمانی در بیماری مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)

چگونه کاردرمانگر می تواند به مبتلایان بیماری پارکینسون کمک کند؟

هدف اصلی کاردرمانگران برای افراد مبتلا به پارکینسون این است که بیماران را قادر سازند تا در فعالیت های زندگی روزمره خود از طریق همکاری با آن ها شرکت کنند. همچنین توانایی بیمار برای انجام نیازهای روزانه آن ها افزایش یابد. کاردرمانگر با ارزیابی بیمار، مشکلات چالش برانگیز فرد را بررسی کرده و بر اساس شرایط پزشکی و مرحله بیماری، آسان ترین و ایمن ترین تکنیک ها را طراحی می کند. کاردرمانگران فعالیت های مختلفی را به بیماران مبتلا به پارکینسون در زمینه های گوناگون توصیه می کنند که مهمترین آن ها به شرح زیر است:

۱- نحوه حرکت کردن

در کاردرمانی برای پارکینسون، کاردرمانگر افراد را برای تمرکز بر راه رفتن یا کمک از اشیا برای حفظ تعادل در هنگام راه رفتن و ایستادن آموزش و تمرین می دهند. همچنین کاردرمانگران به بیماران می آموزند که چگونه بدون چرخش ناگهانی وضیت بدنی خود را تغییر دهند. علاوه بر این، برای هدف کاهش خطر افتادن، درمانگران استفاده از وسایل کمکی را توصیه می کنند. در چنین شرایطی که بیماران نیاز به وسایل کمکی برای راه رفتن دارند نیز نحوه چگونگی کار با آن ها نیز توسط متخصص کاردرمانگر آموزش داده می شود.

۲- مدیریت و کنترل لرزش

همان طور که اشاره شد، از مهمترین نشانه های بیماری پارکینسون، لرزش دست ها است که می تواند امور روزانه فرد مانند بستن دکمه لباس، بستن بند کفش، گرفتن اجسام و سایر موارد را تحت تاثیر قرار دهد. یک متخصص کاردرمانی می تواند با ارائه راهکارهای مناسب نحوه کنترل این لرزش ها آموزش دهد. همچنین، ممکن است تمرینات فیزیکی برای بهبود عملکرد دست‌ توصیه شود.

۳- جابجایی از حالت نشسته به ایستاده

تغییر حالت از وضعیت نشسته به ایستاده (مانند بلند شدن از روی صندلی یا تخت) معمولا در افراد مبتلا به پارکینسون مشکلاتی ایجاد می کند. کاردرمانگران می‌توانند راهکارهای مناسبی مانند استفاده از وسایلی برای کمک به جابجایی‌ این بیماران ارائه دهند. همچنین، درمانگران روش های حرکتی برای چرخیدن در رختخواب، تنظیم موقعیت و بلند شدن از تخت را آموزش می دهند.

۴- بهبود در خوردن و آشامیدن

درمانگران می توانند وضعیت صحیح نشستن، نور کافی و راه هایی برای حواس پرتی کمتر هنگام خوردن و آشامیدن را توصیه کنند. همچنین کاردرمانگران ارزیابی می کنند که آیا تجهیزات کمکی اصلاح شده برای به حداقل رساندن مشکلات مورد نیاز است.

۵- آموزش مهارت های فردی

بیماری پارکینسون می تواند مهارت های فردی شخص را به دلیل از دست دادن هماهنگی و تعادل و کاهش توانایی انجام چند کار همزمان، تحت تاثیر قرار دهد. متخصص کاردرمانگر با ایجاد تغییرات کاربردی در لوازم منزل و آموزش راهکارهای ساده می تواند به کارآمدی بیمار در انجام فعالیت های فردی مانند آماده کردن غذا و انجام فعالیت های خانه کمک کند.

بیشتر بخوانید: کاردرمانی در آسیب های نخاعی

۶- مدیریت خستگی

افراد مبتلا به بیماری پارکینسون به دلیل تلاش برای ایستادن و راهبردهای حرکتی ناکارآمد نسبت به افراد سالم، زودتر خسته می شوند. کاردرمانگران می‌توانند با ارزیابی بیمار، اولویت‌بندی وظایف، بازسازی فعالیت‌ها بر اساس سطوح انرژی و تعیین زمان های استراحت منظم (مانند خواب خوب) به کاهش خستکی و مدیریت آن کمک کنند.

۷- اصلاح در نحوه نوشتار

افراد مبتلا به پارکینسون تمایل به ریزنگاری یا دست خطی دارند که در آن حروف کوچکتر و به جای مستقیم به سمت گوشه های صفحه متمایل هستند. آموزش نشانه‌های دیداری یا شنیداری و همچنین نشستن راحت و عمودی پشت میز با نور خوب توسط کاردرمانگر می تواند به نوشتن صحیح بیمار کمک کند.

۸- کاهش اضطراب و آموزش خودمراقبتی

افراد مبتلا به بیماری پارکینسون اغلب به دلیل تغییر مواد شیمیایی در مغز و همچنین کاهش توانایی انجام فعالیت های روزانه دچار اضطراب می شوند. اگر چه این اضطراب با مصرف دارو بهبود می یابد، اما کاردرمانی می تواند به کاهش اضطراب ناشی از این بیماری کمک کند. متخصصان کاردرمانی با بررسی دلایل اضطراب و یافتن راهکارهای مقابله با آن می توانند نوسان های خلقی فرد ناشی از اضطراب را مدیریت کنند. همچنین کاردرمانگر با آموزش راهکارهای ساده خود مراقبتی، نگرانی و اضطراب بیماران را کاهش می دهند. البته در برخی مواقع ممکن است از یک متخصص روانشناس یا روانپزشک برای بهبود این وضعیت کمک گرفته شود.

کلام آخر

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که با وجود عدم درمان قطعی بیماری پارکینسون، کاردرمانی می تواند تاثیر مثبتی در فرد مبتلا ایجاد کند. به طور کلی کاردرمانی برای پارکینسون، نقش اساسی در مدیریت علائم بیماری و افزایش مهارت های فردی در فعالیت های روزمره بیمار دارد. بسیاری از مداخلات مطرح شده در این مقاله را می توان در خانه، محل کار و سایر محیط های مرتبط با هم ترکیب کرد و به بیمار آموزش داد. همچنین تحقیقات نشان می دهد که کاردرمانی و سایر مداخلات توانبخشی برای مبتلایان پارکینسون بسیار اثربخش است. کاردرمانی برای افراد مبتلا به پارکینسون نه تنها به افزایش کارآمدی فرد در انجام کارهای روزانه کمک می کند، بلکه می تواند علائم بیماری را کاهش دهد.