بیماری مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس چیست؟
مالتیپل اسکلروزیس یا به اختصار “ام اس” عارضه ای است که در آن غلاف حفاظت کننده اعصاب بدن یا همان غلاف میلین دچار تخریب می شود. غلاف میلین نقش مهمی در انتقال و هدایت پیامهای عصبی توسط اعصاب بدن دارد. زمانیکه این عارضه رخ می دهد، انتقال پیامهای عصبی از مغز به اندامها و عضلات بدن مختل می گردد. با گذر زمان، این وضعیت مشکلاتی در تولید حرکات بدن پدید می آورد.
علائم ام اس
در بعضی از افراد علائم بیماری آنقدر خفیف است که آنها تا مدتها متوجه سیر بیماری خود نمی شوند. در بعضی دیگر، علائم به حدی است که بیمار از همان مراحل اولیه از بیماری خود آگاهی پیدا می کند. علائم عمومی ام اس عبارتند از: ضعف عضلانی، اختلالات بینایی، مشکل در هماهنگی عضلات و تعادل، بی حسی و گزگز یا همان سوزن سوزن شدن اندامها، اختلالات شناختی (تفکر و حافظه).
ام اس منجر به موارد زیر می شود:
۱. مشکلات مثانه. مشکل در تخلیه کامل مثانه و یا بی اختیاری ادرار
۲. مشکلات روده ای. یبوست و یا بی اختیاری روده ای
۳. خستگی که منجر به کاهش عملکرد در منزل و سرکار می شود.
۴. سرگیجه همراه با اختلال تعادل
۵. مشکلات جنسی
۶. اسپاستیسیتی و اسپاسم های (انقباضات) عضلانی
۷. لرزش یا ترمور
۸. مشکلات بینایی
۹. مشکلات در راه رفتن به دلیل ضعف عضلانی، اختلال تعادل و سرگیجه
۱۰. مشکلات هیجانی و افسردگی
چه مشکلات شایعی به دنبال بروز ام اس بوجود می آید؟
ام اس بطور متفاوت روی افراد تاثیر می گذارد. به دلیل ماهیت متغیر آن، یک نفر ممکن است در فاز عود بیماری برای انجام یک فعالیت تقلا بکند و سپس در فاز فروکش کردن بیماری، مجددا استقلال خود در انجام همان فعالیت بازیابد. با این وجود، سطح استقلال بدست آمده پس از هر سیکل بیماری تنزل پیدا می کند. مشکلات رایج همراه ام اس عبارتند از:
• کاهش تحرک که در آن بیمار نیازمند استفاده از ویلچیر و ابزارهای کمکی مخصوص راه رفتن است.
• مشکلات جابجایی در منزل به عنوان مثال نشستن و برخاستن از صندلی و یا خوابیدن و بلند شدن از تخت خواب.
• بالا رفتن و پایین آمدن از پله
• دسترسی به حمام یا دوش بویژه زمانیکه یک پله در مسیر راه باشد.
• کاهش تحمل وضعیت ایستاده هنگام پخت و پز و آماده سازی غذا
• خستگی افزایش یافته که می تواند بر کار و نقش خانوادگی فرد تاثیر بگذارد.
• حواس تغییر یافته از قبیل بینایی و لامسه
چگونه کاردرمانی به افراد مبتلا به ام اس کمک می کند؟
کاردرمانی، مهمترین درمان حمایت کننده مراجعین مبتلا به ام اس است. نقش کاردرمانگر عبارت است از کار با مراجعین به منظور افزایش سطح استقلال آنها در فعالیت های روزمره زندگی. در این مسیر، کاردرمانگر به جهت شناسایی اهداف بلند مدت و کوتاه مدت، و نیز بررسی کارهای روزمره و فعالیتهایی که مراجع مایل به حفظ، انجام و یا ازسرگیری مجدد آنهاست، به ارزیابی زندگی روزانه او می پردازد. سیر بیماری ام اس در هر فرد مبتلا به آن، متفاوت است. بنابراین کاردرمانگر سعی می کند برای هر شخص برنامه ای فراهم کند تا او بتواند زندگی روزمره خویش را ادامه دهد.
مداخله کاردرمانی روی حذف یا کاهش موانعی که بر سر راه خود مراقبتی (لباس پوشیدن، غذا خوردن، …)، کارآمدی در منزل و سرکار، و نیز فعالیتهای اوقات فراغت وجود دارد، متمرکز می شود. کاردرمانگر از روش ها و ابزار های مختلف استفاده می کند تا مراجع را به اهدافی که برایش اهمیت دارد سوق دهد. از این رو، با تمرکز بر چهار حوزه اصلی که کلید عملکرد مستقل افراد محسوب می شوند، وارد عمل می شود:
۱. تقویت عضلانی، بهبود حرکت و افزایش هماهنگی حرکات بدن بویژه در اندامهای فوقانی و دست
۲. آموزش فعالیتهای روزمره زندگی که ممکن است به منظور عملکرد ایمن و کارآمد مراجع در منزل، محل کار و اجتماع، از تجهیزات تطابقی و وسایل کمکی نیز بهره بگیرد.
۳. ارائه راه کارهایی برای جبران نقص بوجود آمده در شناخت مراجع و حواس بینایی و لامسه او.
۴. ارائه راه کارهایی برای مدیریت انرژی در فعالیتهای روزمره زندگی به منظور کاهش خستگی مراجع
ارزیابی و هدف گذاری
در اولین جلسه، کاردرمانگر نیازهای مراجع را ارزیابی می کند. به عبارت دیگر روی کارها و فعالیتهایی متمرکز می شود که مراجع یا به انجام آنها نیاز دارد (فعالیتهای شغلی) یا دوست دارد انجام آنها را از سر بگیرد (فعالیتهای اوقات فراغت و تفریحی). در قدم بعدی عواملی که مراجع را محدود کرده و مانع از انجام این کارها می شوند، را مورد شناسایی قرار می دهد. بطور کلی، سه عامل در عملکرد یک شخص مبتلا به ام اس دخیل هستند:
• عوامل فردی. ۱. علائم ام اس مانند خستگی، درد و کاهش تعادل، ۲. توان جسمی مانند قدرت عضلانی و دامنه حرکتی مفاصل، ۳. قابلیت شناختی و ادراکی مانند توجه، حافظه و مهارتهای بینایی-فضایی، ۴. وضعیت روان شناختی و هیجانی، ۵. مهارت و دانش انجام یک فعالیت خاص.
• عوامل محیطی. ۱. محیط فیزیکی-در دسترس بودن و وجود وسایل و تکنولوژیهای تطبیقی در آن، ۲. محیط اجتماعی-برخورداری از حمایتهای اجتماعی لازم، ۳. محیط فرهنگی، ۴. عوامل اجتماعی-اقتصادی مانند هزینه ها.
• عوامل آکوپیشنال. ۱. نیاز جسمی یک فعالیت، ۲. نیازهای شناختی-ادارکی یک فعالیت، ۳. مراحل انجام یک فعالیت یا تکلیف، ۴. جنبه های زمانی یک فعالیت اینکه کی و چه مدت انجام یک فعالیت به طول می انجامد، ۵. نیاز به ابزار یا تکنولوژی خاص برای انجام یک فعالیت.
طراحی مداخله ای که نیازهای مراجع را هدف قرار می دهد.
هنگامیکه کاردرمانگر عوامل بازدارنده فرد مراجع از انجام فعالیتهای روزمره زندگی اش را شناسایی کرد، نوبت به طراحی یک راه کار مداخله ای مناسب می رسد تا مراجع را به اهداف مدنظرش برساند. به عنوان مثال، مراجعی را فرض کنید که در بینایی و حافظه مشکل داشته و نیز خستگی مفرط بر عملکرد او در خانه و محل کار تاثیر می گذارد. کاردرمانگر در مورد میزان نور دفتر کار و نمایشگر کامپیوتر (نور، کنتراست و اندازه فونت مورد استفاده) توصیه هایی به وی ارائه می دهد. استفاده از یک دفتر یاداشت روزانه می تواند به عنوان یک راه کار برای کاهش حافظه و سازمان دهی کارهای روزانه در محل کار و منزل مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین آنالیز فعالیتهای سرکار و کارهای منزل می تواند اطلاعات خوبی در اختیار کاردرمانگر قرار دهد. بطوریکه او با بررسی این موارد پیشنهادهایی را جهت اصلاح و تعدیل این امور به مراجع ارائه داده و یا از وسایل کمکی و تطابقی به منظور کاهش خستگی بیمار استفاده کند. در کنار همه موارد فوق، بحث تقویت عضلانی، افزایش هماهنگی حرکات و بهبود تعادل فرد مراجع نیز در دستور کار قرار می گیرد.
استاد واقعا ممنون بابت این سطح از دغدغه مندی تون . توی سایت ها که می گشتم هیچ جا اینقدر جامع و مبسوط توضیح ارائه نکرده بودن 💚
استاد واقعا ممنون بابت این سطح از دغدغه مندی تون . توی سایت ها که می گشتم هیچ جا اینقدر جامع و مبسوط توضیح ارائه نکرده بودن 💚💚