اختلال نوشتن در کودکان چیست؟ این اختلال چگونه درمان می شود؟ آیا با اختلال دیسگرافیا آشنایی دارید؟ آیا بد خط نویسی هم به همین دلیل است؟ بسیاری از والدین درست زمانی که کودک آن ها وارد مقطع دبستان می شود، متوجه این اختلال می شوند. به همین دلیل در پی راه های درمانی می گردند. آیا می دانید راهکار های درمانی شامل شناخت چه مواردی می شوند؟ این درواقع به نوعی یک اختلال یادگیری است که می تواند باعث افت تحصیلی شود. همچنین ممکن است در وحله اول توسط والدین شناسایی نشود. پس باید چه کرد؟ رمانی که به وجود اختلالات یادگیری مشکوک شدید، باید به علائم توجه کنید و به کاردرمانگر مراجعه کنید. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا به هر آنچه باید در اینباره بدانید اشاره کنیم.
اختلال دیسگرافیا چیست؟
اختلال نوشتن یا دیسگرافیا (Dysgraphia) با نام نوشتار پریشی نیز شناخته می شود. این اختلال با آنچه که در باور عموم به عنوان بدخطی در نظر گرفته می شود، تفاوت بسیاری دارد. در واقع اختلال نوشتن به شکل بی‌نظمی، ناقص، اشتباه و دشوار نوشتن خود را بروز می‌دهد که بر عملکرد تحصیلی افراد تاثیر می‌گذارد. اگرچه دلیل این اختلال مشخص نیست، اما راهکارهایی برای درمان آن وجود دارد. اما چه روش هایی برای درمان اختلال نوشتن کودکان موثر است؟ کاردرمانی چه نقشی در درمان اختلال نوشتن دارد؟ این اختلال درواقت تنها اختلال بدخط نویسی نیست. ممکن است شامل علائم و نشانه های دیگری هم باشد که در ادامه مقاله به آن اشاره خواهیم کرد.
✅ درباره اختلال حسی وستیبولار یا تعادلی بیشتر بدانید.
تشخیص اختلالات نوشتن در کودکان
اختلال نوشتن یا دیسگرافیا (Dysgraphia) یک اختلال یادگیری است که با مشکلات و نقص در نوشتن مشخص می شود. اگر چه بدخط و ناخوانا نوشتن یک ویژگی بارز دیسگرافیا به شمار می رود، اما تنها بدخطی به معنی اختلال در نوشتن نیست. در حقیقت زمانی که کودک نتواند علائم، فاصله منظم بین کلمات، چارچوب صفحه را در زمان مناسب درک کند می‌توان به وجود دیسگرافیا در کودک مظنون شد. توجه داشته باشید که این اختلال تنها مختص کودکان نبوده و در بزرگسالان نیز مشاهده می شود.
نوشتار پریشی اغلب با سایر ناتوانی‌های یادگیری و اختلالات عصبی رشدی مانند اختلال گفتار، اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یا اختلال هماهنگی رشدی (DCD) همپوشانی دارد. به بیان ساده تر اختلال نوشتن در کودکان مبتلا به عارضه های ذکر شده بیشتر از کودکان بدون نقص یادگیری هستند.
اختلالات یادگیری انواع مختلفی دارد. در دروان قبل از مدرسه ممکن است والدین متوجه وجود این نقص در کودکان نشوند. چرا که به دلیل سن کم کودک و عدم انتظارات دیگران ممکن است سطح انتظارات از کودک پایین باشد.
علائم اختلال نوشتن در کودکان
اختلال نوشتار پریشی با علائم و نشانه هایی قابل تشخیص است که شایع ترین آن ها عبارتند از:
- مشکل در نگه داشتن و کنترل مداد و خودکار و دیگر ابزار نوشتاری
- مشکل در نوشتن شکل صحیح کلمات و علامت ها
- کندنویسی و یا نوشتن با زحمت و سختی
- دست‌خط نامنظم و ناخوانا
- مشکل در کپی کردن هرگونه طراحی یا الگو نوشتاری
- ناتوانی در به خاطر سپردن الگوهای حرکتی مرتبط با حروف
- مشکل در درک قوانین، الگوها و ساختارهای املایی
- ایجاد فواصل نامنظم و نامرتب بین کلمات و علائم در هنگام نوشتن
- اشتباهات املایی و نوشتن کلمات به شکلی متفاوت
- نوشتن علائم نگارشی تصادفی یا ناموجود
- قرار گرفتن و وضعیت بدنی نامناسب و سخت برای نوشتن یا نگه داشتن کاغذ در هنگام نوشتن
چرا کودک من به دیسگرافیا مبتلا می شود؟
چرا کودک من به اختلالات نوشتن مبتلا می شود؟ دلایل مختلفی برای ابتلا به این مورد ممکن است وجود داشته باشد. آسیب های مغزی، قرار گرفتن در محیط های خانوادگی دو زبانه می تواند در ایجاد این اختلال موثر باشد. اما هنوز دلیل اصلی و مشخصی برای آن تعریف نشده است. مگر بزرگسالانی که در اثر ایجاد آسیب های مغزی به این عارضه مبتلا می شوند. احتمال وجود این اختلال در کودکانی که به اختلالات بیش فعالی یا دیسلکسیا مبتلا هستند، بیشتر است. چرا که اختالات یادگیری به هم نزدیک هستند و یک اختلال ممکن است سایر مهارت های یادگیری کودک را نیز دچار مشکل کند.
انواع اختلالات نوشتن
به طور کلی، دیسگرافیا به دو نوع اختلال نوشتن اکتسابی و نارسایی رشدی تقسیم بندی می شود. در هر دو نوع بادید در مان های لازم پیش گرفته شود. در ادامه به بررسی بیشتر آن می پردازیم.
اختلال نوشتن اکتسابی
دیسگرافیا اکتسابی با آسیب مغزی، بیماری یا شرایط تخریبی همراه است که باعث می شود فرد (معمولاً در بزرگسالی) مهارت های قبلی خود را در نوشتن از دست بدهد. این اختلال به بدخط نویسی در بزرگسالی هم شناخته می شود. با اینکه تصور می شود این اختلال باید در نیمکره چپ شناخته شود، اما شواهد بالینی اینطور می نماید که این اختلال در نیمکره راست مغزی دیده می شود. این اختلال ممکن ایت در اثر ایجاد آسیب هاب مغزی ایجاد شود و به صورت تخصصی به انواع مختلف تقسیم می شود.
اختلال نوشتن رشدی
دیسگرافیا رشدی به مشکلات در کسب مهارت های نوشتاری اشاره دارد. این نوع اختلال نوشتن بیشتر در دوران کودکی تشخیص داده می شود. محققان چندین زیرگروه از نارسایی رشدی را شناسایی کرده اند. موارد نام برده شده در زیر انواع آن هستند.
اختلال نوشتن حرکتی
کمبود مهارت های حرکتی ظریف، ضعف در عضلات دست، عدم هماهنگی بین دست ها، عدم هماهنگی انگشتان و چشم‌ها می‌تواند منجر به اختلال نوشتن در کودکان شود. برخی از کودکان مبتلا به دیسگرافیا حرکتی مهارت املایی قوی داشته و تنها در نوشتن دچار مشکل می شوند.
اختلال نوشتن ادراکی-فضایی (دیسگرافیا محیطی)
این نوع از اختلال نوشتن به دلیل نقص در درک محیط و پیرامون رخ می دهد. کودکان مبتلا به این اختلال دارای نوشته ناخوانا، اما املا و سرعت نوشتن معمولی هستند. دانش‌آموزان مبتلا به این اختلال اغلب در نوشتن کلمات روی خطوط و ایجاد هماهنگی فاصله بین کلمات مشکل دارند.
اختلال نوشتن ناشی از اختلال گفتاری (دیسلکسیا)
اگرچه اختلال نوشتار پریشی (دیسگرافیا) با اختلال نارساخوانی یا دیسلکسیا متفاوت است، اما افراد مبتلا به اختلال زبانی نیز در نوشتن دچار مشکل می شوند. کودکان مبتلا به اختلال زبانی املای ضعیفی داشته و ناخوانا می نویسند. توجه داشته باشید تمام کودکان مبتلا به اختلال گفتاری (زبانی) لزوماً اختلال نوشتاری ندارند، اما اغلب این دو اختلال با هم وجود دارند.
پیامدهای دیسگرافیا
اختلال نوشتن یا نوشتار پریشی می تواند موجب پیامدها و عوارض متعددی شود که عبارتند از:
- فرد قادر نیست آنچه را که می داند به درستی به تصویر بکشد
- حداقل مواردی که را می‌شنود می‌تواند بنویسد
- تمایلی به نوشتن ندارد
- کلمات را به صورت ناقص و ناتمام می‌نویسند
- فاصله‌های زیاد بین کلمات و نشانه‌ها
- کارهایی که نیاز به نوشتن دارد برای او عذاب‌آور و استرس زا هستند و ایجاد اضطراب می‌کند
- کارها به به صورت نیمه‌تمام رها می کند
- قادر به بیان ایده‌های خود طی یک زمان مشخص شده نمی‌باشد.
- با سرعت نرمال که بقیه افراد می‌نویسند او قادر نیست بنویسد
- کمیت و کیفیت ایده‌ها را نمی‌تواند بیان کند
- حین نوشتن و بعد از آن احساس خستگی فراوان می‌کند
- خواندن کلمات با صدای بلند در هنگام نوشتن
- املای ضعیفی دارد.
- سردرگمی در تشخیص چپ و راست
- عدم تعادل و هماهنگی در بستن بند کفش، بستن دکمه‌ها، پرتاب کردن یا گرفتن اشیا
- سردرگمی از لحاظ بصری و فضایی، این افراد معمولا در مکان‌یابی ضعیف می‌باشند و نمی‌توانند به راحتی نقشه‌خوانی داشته باشند، به راحتی گم می‌شوند، از انجام پازل و کارهای ناتمام بیزار هستند.
بهترین درمان اختلال نوشتن در کودکان
کاردرمانی از مهمترین و موثرترین روش های درمان در اختلالات نوشتار پریشی در کودکان (حتی بزرگسالان) محسوب می شود. در این روش درمانی، کاردرمانگر با ارزیابی کودک، تشخیص اختلال و علائم آن برنامه ای با دو هدف بهبود مهارت حرکتی و دیداری ارائه می دهد. در حقیقت، کیفیت نوشتن به دو مهارت حرکتی (حرکت مچ دست و انگشتان) و بصری (هماهنگی چشم ها با دست) بستگی دارد.
سطح انتظارات از کودک باید متناسب با سن او باشد. شاید والدین ابتدا به این نکته توجه نکنند اما کاردرمانی همه شرایط کودک را در نظر می گیرد. آیا ضایعات مغزی با کاردرمانی کامل می شود؟ بسیاری از والدین نگران این سوال را از کاردرمانگران می پرسند. اما واقعیت اینجاست که کادرمانی به درمان ضایعات مغزی نمی پردازد. بلکه با تمریناتی به کودک کمک می کند تا از همه ظرفیت های مغز خود برای عکس العمل مناسب استفاده کند.
بهبود مهارت حرکتی
همان طور که در ابتدای مقاله اشاره شد، نوشتن نوعی مهارت حرکتی ظریف محسوب می شود. بنابراین در کودکان مبتلا به اختلال نوشتار پریشی باتوجه به علت بروز این عارضه، تمرین هایی برای بهبود این مهارت انجام می شود.
- استفاده از ابزارهای ارگونومیک برای اصلاح وضعیت بدن هنگام نوشتن
- استفاده از خودکار و مدادهای مختلف برای پیدا کردن راحت‌ترین وسیله‌ی نوشتن
- استفاده از ابزارهای کمکی برای حفظ مداد در دست
- کار با وزنه برای بهبود کارآیی مچ دست
- استفاده از کاغذ با خطوط برجسته و رنگی جهت اصلاح نوشتن در چهارچوب صفحه و روی خطوط
- استفاده از نشانه‌های جهت دار
- تخته‌های شیب‌دار و مورب برای ایجاد زاویه مناسب نوشتن
بهبود مهارت دیداری
عمل نوشتن علاوه بر مهارت حرکتی نیاز به مهارت بصری و هماهنگی کامل بین دست ها و چشم ها دارد. متخصص کاردرمانگر تمرین ها یا بازی هایی را برای کودک ترتیب می دهد که توانایی دیداری او بهبود یابد. به طورکلی تمرین های دیداری با هدف های زیر انجام می شود:
- بهبود زاویه دید
- کمک به پردازش اطلاعات بصری و اصلاح مشکلات ادراک بصری
- کمک به افزایش تمرکز و توجه
- تقویت قدرت ردیابی، درک فضایی و حافظه بصری
- کمک به تجسم حروف و نشانه‌ها در ذهن قبل از نوشتن آن روی کاغذ
والدین چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
اگر دانش‌آموز خردسالی دارید که مبتلا به اختلال نوشتن است، علاوه بر کمک از یک کاردرمانگر خوب، راهکارهای زیر می‌تواند به بهبود این مشکل کمک نماید:
- از کاغذهای بزرگ برای محاسبات ریاضی استفاده کنید تا کودک بتواند ستون ها و ردیف‌ها را به صورت مرتب داشته باشد.
- برای نوشتن تکالیف به آنها زمان بیشتری بدهید.
- از روش‌ها خلاقانه برای کمک به نوشتن استفاده نمایید.
- در صورت امکان از تکالیف جایگزین به جای نوشتن استفاده نمایید تا با پیشرفت در بقیه دروس، نسبت به نوشتن نیز تشویق شوند.
- اگر فرزند شما همزمان دچار کندنویسی و ناخوانانویسی است، او را تحت فشار برای بهبود این اختلالات قرار ندهید.
- به دانش آموز زمان کافی برای استراحت بدهید و سپس از او بخواهید اشتباهات خود را اصلاح کند.
- برای او چک لیست تهیه نمایید تا غلط های املایی خود را به مرور اصلاح کند و نحوه پیشرفت خود را در طی زمان مشاهده نماید
- تکالیف کمتری به او بدهید، اما از او بخواهید که همان تکالیف اندک را مرتب و صحیح تحویل دهد.
- تکالیف او را تقسیم‌بندی نمایید و در بازه‌های زمانی مختلف از او تحویل بگیرید.
- به جای املا از تکالیف نوشتاری کم استرس استفاده نمایید، مثلا از او بخواهید خطاب به شما نامه‌ای بنویسد یا اینکه خاطرات روزمره خود را در دفتر املا یادداشت نماید.
اهمیت کاردرمانی در درمان دیسگرافیا
اهمیت کاردرمانی در درمان دیسگرافیا بالاست. کادرمانگر با ارئه تمرینات لازم و تکرار و تمرین و تداوم در آن ها روی استعداد های کودک تمرکز می کند. بنابراین مراجعه سریع در سنین پایین تر کودک زا با مشکلات کمتری در آینده مواجه می کند. یکی از درمان های موثری که در کاردرمانی انجام می شود، بازی درمانی است. بازی درمانی به کودک کمک می کند سایر مهارت و استعداد ها را تقویت کند. این کار در مراکز کاردرمانی تحت نظر کادرمانگر انجام می شود.
توصیه پایانی
اختلال نوشتن در کودکان یا اختلال نوشتار پریشی یکی از اختلالات یادگیری است که می تواند نوشتن را دشوار کرده و باعث افت تحصیلی در دانش آموزان شود. در صورت مشاهده نشانه های این اختلال در کودک خود به بهترین مرکز کاردرمانی مراجعه کرده و زیر نظر کاردرمانگران حرفه ای، درمان کودک خود را آغاز کنید. در انتها به والدین عزیز توصیه می شود در برخورد با این کودکان صبور باشید. همچنین، از هرگونه تنبیه، استرس، عصبانیت و توهین اجتناب کرده و در محیطی آرام، کودک خود را تشویق به نوشتن صحیح و منظم نمایید.
پرسش و پاسخ دیسگرافیا
