پاسخ ندادن یا بی‌توجهی کودک به اسمش می‌تواند یکی از نخستین نشانه‌هایی باشد که والدین را نگران می‌کند و ذهن آن‌ها را به سمت مشکلات رشدی یا ارتباطی سوق می‌دهد. اما آیا بی‌توجهی کودک به اسمش نشانه‌ای از بی‌ادبی است یا موضوعی عمیق‌تر در میان است؟ در واقع این رفتار ساده، می‌تواند سرنخی مهم از دنیای درونی کودک باشد که نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. در این مقاله به بررسی دلایل و راهکارهای موثر برای تقویت پاسخ‌دهی می‌پردازیم.
علت بی‌توجهی کودک به اسمش
یکی از نشانه‌های مهم در رشد ارتباطی کودک، پاسخ دادن به اسم خود است. اگر کودکی به نامش واکنش نشان ندهد می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل رشدی، شنوایی یا محیطی باشد که نیاز به بررسی دارد. از مهم‌ترین علل این علامت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
مشکلات شنوایی
اگر کودک دچار افت شنوایی باشد، شاید صدای اطرافیان و حتی نام خود را نشنود حتی به‌خوبی تشخیص ندهد. دقت داشته باشید که مشکلات شنوایی می‌توانند مادرزادی یا اکتسابی باشند و گاهی به‌دلیل عفونت‌های گوش میانی ایجاد شوند.
اختلال طیف اوتیسم
یکی از نشانه‌های اولیه اختلال اوتیسم، واکنش ندادن کودک به نامش است. کودکان طیف اوتیسم به طور معمول تماس چشمی ندارند یعنی کمتر به تعامل اجتماعی علاقه‌مند هستند و نسبت به صداهای معمولی واکنش کمتری نشان می‌دهند.
تاخیر رشدی یا زبانی
در کودکانی که دچار تاخیر در رشد گفتار و زبان هستند، واکنش به اسم با تأخیر دیده می‌شود. این کودکان در درک مفاهیم و دستورات ساده نیز مشکل دارند و نیازمند ارزیابی دقیق‌تر هستند.
عدم توجه یا حواس‌پرتی
گاهی کودک در محیطی پرتحرک یا پرصدا قرار دارد و توجهش به چیزهای دیگر جلب می‌شود. در این حالت، واکنش نشان ندادن به اسم می‌تواند به‌دلیل تمرکز شدید روی یک فعالیت خاص باشد و ارتباطی با اختلال ندارد.
عادت نداشتن به شنیدن نام
در مواردی، والدین کمتر کودک را با نام صدا می‌زنند و از القاب یا اسم‌های جایگزین استفاده می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود کودک به اسم اصلی خود واکنش خاصی نداشته باشد، چون آن را به اندازه کافی نشنیده است.
مشکلات عاطفی یا روانی
در کودکانی که دچار اضطراب، افسردگی یا غفلت والدین هستند، گاهی پاسخ‌دهی به محرک‌های بیرونی کاهش می‌یابد. واکنش ندادن به اسم می‌تواند بخشی از واکنش عمومی کودک نسبت به محیط اطراف باشد.
نکته: اگر کودک به‌طور مداوم به اسم خود واکنش نشان نمی‌دهد، لازم است ارزیابی‌های پزشکی و روان‌شناختی توسط بهترین مرکز کاردرمانی صورت گیرد تا از این طریق علت دقیق هم مشخص شود.
پاسخ ندادن کودک به اسمش نشانه اوتیسم است؟
بی‌توجهی کودک به اسمش می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه اوتیسم باشد، اما به‌تنهایی برای تشخیص این اختلال کافی نیست. بسیاری از کودکان در دوره‌هایی از رشد، به دلایل مختلفی مانند مشکلات شنوایی، حواس‌پرتی یا حتی تاخیر در رشد زبانی به نام خود پاسخ نمی‌دهند.
اما در اوتیسم، این عدم واکنش همراه با علائم دیگری مانند کاهش تماس چشمی، عدم علاقه به بازی‌های تعاملی، تأخیر در گفتار و مشکل در ارتباط اجتماعی دیده می‌شود. بنابراین اگر کودک شما به نامش پاسخ نمی‌دهد، بهتر است توسط کاردرمانگر کودک ارزیابی شود.
مناسب‌ترین سن پاسخ‌دهی کودک به اسمش
مناسب‌ترین سن برای پاسخ‌دهی کودک به اسمش به طور معمول حدود ۶ تا ۹ ماهگی است. در این سن، بیشتر نوزادان قادر هستند با شنیدن نام خود، واکنشی مانند چرخاندن سر، نگاه کردن به صدا یا توقف فعالیت نشان دهند.
البته سرعت رشد هر کودک متفاوت است و برخی کمی زودتر یا دیرتر این مهارت را نشان می‌دهند. اگر تا ۱۲ ماهگی کودک به نام خود واکنش نشان ندهد، توصیه می‌شود والدین با پزشک متخصص مشورت کنند تا وضعیت رشد شنوایی، ارتباطی و اجتماعی کودک بررسی شود.
بیشتر بخوانید: علائم اوتیسم در کودکان زیر یک سال
چه روش تشخیصی برای این مشکل کودک وجود دارد؟
برای بررسی علت واکنش ندادن کودک به اسمش، روش‌های تشخیصی مختلفی وجود دارد که به‌صورت گام‌به‌گام توسط پزشک انجام می‌شود:
ارزیابی شنوایی (ادیومتری)
اولین قدم، بررسی سلامت شنوایی کودک است. اگر کودک صدای اطراف را نشنود یا دچار اختلال شنوایی باشد، طبیعتاً به اسمش هم واکنشی نشان نمی‌دهد. این ارزیابی معمولاً توسط شنوایی‌سنج با دستگاه‌های مخصوص انجام می‌شود.
بررسی رشد ارتباطی و زبانی
گفتاردرمانگر، توانایی کودک در درک و استفاده از زبان، واکنش به صداها و تعاملات اجتماعی را بررسی می‌کند. این بررسی‌ها می‌توانند وجود تأخیر رشدی یا مشکلات زبانی را مشخص کنند.
ارزیابی اوتیسم
در صورت وجود علائم دیگری مانند کاهش تماس چشمی، بی‌تفاوتی به اطرافیان، ناتوانی در بازی‌های تعاملی و تأخیر گفتار، تست‌های غربالگری اوتیسم برای کودکان زیر ۳ سال انجام می‌شود.
مشاوره با روانشناس کودک
برای بررسی عوامل روانی یا عاطفی مانند اضطراب، افسردگی، یا بی‌توجهی به محیط، روانشناس کودک می‌تواند با مشاهده رفتار کودک و گفت‌وگو با والدین به تشخیص دقیق‌تری برسد.
بررسی محیط و تعاملات خانوادگی
گاهی واکنش ندادن کودک ناشی از کمبود تحریک اجتماعی یا عدم صدا زدن مکرر نام کودک در محیط خانه است. بررسی سبک فرزندپروری و تعامل والدین با کودک نیز بخشی از ارزیابی تشخیصی است.
روش‌های تقویت پاسخ‌دهی کودک به اسمش
برای تقویت پاسخ‌دهی کودک به اسمش، باید از روش‌های ساده، تکراری و محبت‌آمیز استفاده شود تا کودک به‌تدریج یاد بگیرد به صدای نام خود واکنش نشان دهد. از جمله روش‌های موثر به شرح زیر است:
- هر بار که کودک مشغول بازی است یا توجهش جای دیگری‌ست، با لحنی گرم و خوشحال نام او را صدا بزنید. در صورت واکنش، حتماً او را تحسین یا تشویق کنید تا انگیزه‌اش افزایش یابد.
- قبل از صدا کردن کودک، سعی کنید روبه‌روی او قرار بگیرید، تماس چشمی برقرار کنید و بعد با گفتن نامش، توجهش را جلب نمایید. این کار به کودک کمک می‌کند بین نام خود و حضور شما ارتباط برقرار کند.
- در بازی‌هایی مانند قایم‌باشک یا توپ بازی، نام کودک را صدا بزنید و در صورت واکنش، او را در بازی درگیر کنید. در واقع استفاده از بازی، فرآیند یادگیری مؤثرتر می‌کند.
- اگر کودک بیشتر با القاب یا اسم‌های غیررسمی صدا زده شود، به طبع نام اصلی خود را کمتر می‌شناسد. سعی کنید بیشتر از اسم واقعی او استفاده کنید تا یادگیری تقویت شود.
- هر بار که کودک به نامش واکنش نشان داد، با لبخند، بغل کردن، یا حتی یک اسباب‌بازی کوچک، او را تشویق کنید باید اشاره کنیم که پاداش باعث شکل‌گیری پاسخ مثبت در ذهن کودک می‌شود.
- در طول روز، بارها و بارها کودک را با اسمش صدا بزنید؛ هنگام لباس پوشیدن، غذا خوردن، بازی یا تعویض پوشک. در واقع تکرار در موقعیت‌های مختلف به تثبیت یادگیری کمک می‌کند.
نهایت….
بی‌توجهی کودک به اسمش می‌تواند دلایل مختلفی از جمله مشکلات شنوایی، اوتیسم، تأخیر رشدی یا حتی عوامل محیطی داشته باشد. شناسایی به‌موقع علت، کلید اصلی در انتخاب مسیر درمان و حمایت مناسب است. با تکرار، تعامل سازنده و در صورت نیاز، مشاوره تخصصی، می‌توان به بهبود واکنش کودک کمک کرد و مسیر رشد طبیعی او را هموارتر کرد.
