درمان کم توانی ذهنی خفیف در کودکان

کم‌توانی ذهنی یکی از اختلالات رشدی است که با محدودیت در عملکردهای ذهنی و مهارت‌های انطباقی مشخص می‌شود. این وضعیت می‌تواند بر یادگیری، حل مسئله و تعاملات اجتماعی کودکان تأثیر بگذارد. توجه داشته باشید که مهم ترین علت‌ کم‌توانی ذهنی ژنتیکی، محیطی یا ترکیبی از هر دو است از همین رو تشخیص زودهنگام و برنامه‌ریزی مناسب آموزشی و درمانی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این کودکان کمک کند و آنها را در کسب استقلال نسبی در آینده یاری دهد.

تعریفی از کودکان کم توان ذهنی

برخی از مهارت ها برای زندگی در جامعه امروز مورد نیاز هستند. این مهارت ها شامل مهارت های ارتباطی، مهارت های دریافت و پردازش اطلاعات و هر آنچه‌ می شود که هر شخص را برای زندگی محیط های اجتماعی و فردی آماده می کند.

کوکان کم توان ذهنی از نظر سطح عملکرد دارای توانایی کم تر از حد متوسط هستند. این عملکرد ذهنی آن ها باعث ایجاد واکنش غیر قال پیش بینی از جانب فرد در شرایط مختلف می شود.

کم توانی ذهنی کودک موجب شده ضریب هوشی این افراد در جامعه زیر ۷۰ باشد همچنین دقت داشته باشید که تعداد کمی از افراد جامعه را تشکیل می دهند که در میان آن ها بیش از ۸۵ درصد دارای ناتوانی های ذهنی خفیف هستند.

از کجا بفهمم کودک من مبتلا به ناتوانی ذهنی خفیف است؟

با بررسی برخی رفتار ها می توان این مورد را حدس زد از مهم ترین ویژگی های این افراد عبارتند از:

• کودک شما دیرتر از سایر کودکان راه می رود می نشیند و یا می ایستد.
• کودک شما دیر صحبت می کند و حتی در زمان صحبت کردن هم مشکل دارد.
• کودک شما در درک قوانین اجتماعی مشکل دارد.
• کودک شما عکس العمل مناسبی در موقعیت های مختلف از خود نشان نمی دهد.
• کودک شما در حل مسئله مشکل دارد.
• کودک شما در تفکر منطقی مشکل دارد.

علت اصلی ناتوانایی های ذهنی کودکان

علل ایجاد این مشکل می تواند متفاوت باشد. اما از اصلی ترین علل آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سندرم داون
• سندرم الکل جنینی
• سندرم ایکس شکننده
• وجود اختلالات ژنتیکی
• وجود نقایص مادرزادی
• عوارض عفونت در زمان بارداری

بیشتر بخوانید: اختلال یادگیری نامعین NOS

ناتوانی ذهنی چگونه تشخیص داده می شود؟

ابتدا این مورد توسط والدین و مربیان آموزشی و یا اطرافیان به دنبال واکنش های کودک و رفتارهای او مشخص می شود که برای کسب اطلاعات بیشتر آزمایش های مختلفی اعم از آزمایش خون، آزمایش ادرار و اسکن یا ام ار آی بایستی انجام داده شود.

توجه داشته باشید که گاهی مشکل کودک نا توانی ذهنی نیست. احتمال اختلالات یادگیری هم مطرح است که این مورد باید توسط بهترین مرکز کاردرمانی در اهواز بررسی شود.

نکته: برخی اختلال یادگیری اعم از دیسکلکولیا ممکن است باعث این اشتباه شود که کودک دچار ناتوانی و یا کم توانی ذهنی است.

انواع ناتوانی ذهنی خفیف در کودکان

کم توانی ذهنی در کودکان هم تقسیم بندی می شود. معمولا این کار با استفاده از نمره IQ یا بهره هوشی انجام می شود. اما والدین کودکان مشکوک به کم توانی ذهنی لازم است برای غربالگری هرچه سریع تر به کاردرمانگر مراجعه کنند.

• ناتوانی ذهنی خفیف به نمره IQ 55 تا ۷۰ گفته می شود.
• ناتوانی ذهنی متوسط به نمره IQ 35 تا ۵۵ گفته می شود.
• ناتوانی ذهنی شدید به نمره IQ 25 تا ۳۵ گفته می شود.
• ناتوانی ذهنی عمیق به نمره IQ زیر ۲۰ و یا ۲۵ گفته می شود.

اصلی ترین مشکلات برای کودکان کم توان ذهنی

کودکان دارای کم‌توانی ذهنی خفیف معمولاً در مهارت‌های زیر با مشکلاتی مواجه می‌شوند که از مهم ترین آن ها عبارتند از:

• مهارت‌های شناختی که با دشواری در یادگیری مفاهیم پیچیده، حل مسئله و به‌خاطر سپردن اطلاعات همراه است.
• مهارت‌های تحصیلی یعنی مشکلات در خواندن، نوشتن و ریاضیات که نیاز به برنامه‌های آموزشی ویژه دارند.
• مهارت‌های اجتماعی مثل دشواری در برقراری ارتباط، درک احساسات دیگران و ایجاد روابط دوستانه.
• مهارت‌های انطباقی یعنی ناتوانی در مدیریت فعالیت‌های روزمره مانند زمان‌بندی، تصمیم‌گیری و حل مشکلات ساده.
• مهارت‌های زبانی که شامل تأخیر در یادگیری زبان، محدودیت در دایره لغات و مشکلات در بیان درست احساسات یا افکار می‌شود.
• مهارت‌های حرکتی که ناهماهنگی در حرکات ظریف یا درشت مانند نوشتن یا دویدن را به همراه دارد.

درمان کم توانی ذهنی خفیف کودکان

درمان کم‌توانی ذهنی خفیف در کودکان معمولاً بر ارتقای مهارت‌های ذهنی، اجتماعی و عملی آنها متمرکز است. این درمان شامل موارد زیر می‌شود:

• ارائه برنامه‌های آموزشی فردی متناسب با نیازهای کودک برای بهبود یادگیری و توانایی‌های شناختی.
• انجام گفتاردرمانی برای کمک به بهبود توانایی‌های گفتاری و ارتباطی کودک.
•  انجام کاردرمانی جهت تقویت مهارت‌های حرکتی، هماهنگی و فعالیت‌های روزمره.
• ارتقای اعتماد به نفس و مدیریت چالش‌های عاطفی و رفتاری با مشاوره و حمایت روان‌شناختی
• برای کنترل مشکلات همراه مانند اختلالات تمرکز یا اضطراب با درمان های دارویی
• آموزش به والدین برای ایجاد محیط حمایتی و تقویت توانایی‌های کودک در خانه.

چگونه والدین می‌توانند به درمان کم‌توانی ذهنی فرزند خود کمک کنند؟

والدین می‌توانند نقش بسیار مهمی در درمان و پیشرفت کودکان دارای کم‌توانی ذهنی ایفا کنند که از مهم ترین آن‌ها عبارتند از:

✳️ آگاهی‌بخشی و آموزش

والدین باید با ماهیت کم‌توانی ذهنی و روش‌های درمانی آشنا شوند تا بتوانند درک بهتری از نیازهای فرزند خود داشته باشند.

✳️ حمایت عاطفی

ایجاد محیطی امن و محبت‌آمیز می‌تواند به بالا رفتن اعتمادبه‌نفس کودک کمک کند.

✳️ همکاری با تیم درمانی

والدین باید با تیم درمانی شامل روان‌شناسان، گفتاردرمانگران و کاردرمانگران همکاری نزدیک داشته باشند و دستورات آنها را دنبال کنند.

✳️ تقویت مهارت‌های اجتماعی

والدین می‌توانند از طریق بازی‌ها و فعالیت‌های گروهی به فرزند خود در یادگیری مهارت‌های ارتباطی کمک کنند.

✳️ تشویق استقلال

فراهم کردن فرصت‌هایی برای انجام کارهای روزمره به‌صورت مستقل می‌تواند توانایی‌های کودک را تقویت کند.

✳️ تشویق و انگیزه دادن

والدین باید پیشرفت‌های کوچک فرزندشان را تشویق کنند تا انگیزه و امید او برای ادامه تلاش افزایش یابد.

✳️ پیگیری تحصیلی

اطمینان از اینکه کودک در یک محیط آموزشی مناسب قرار دارد، نقش مهمی در پیشرفت او ایفا می‌کند.

چالش‌های درمان کم‌توانی ذهنی در کودکان

چالش‌های درمان کم‌توانی ذهنی در کودکان شامل مواردی چون تشخیص دیرهنگام، کمبود منابع درمانی و متخصصان، مشکلات مالی خانواده‌ها، رفتارهای چالش‌برانگیز کودک، نگرش‌های منفی اجتماعی، نبود هماهنگی میان اعضای تیم درمانی، سیستم‌های آموزشی نامناسب، انتظارات غیرواقع‌بینانه والدین، کمبود ابزارهای کمکی و فقدان حمایت روانی و عاطفی است. این عوامل می‌توانند روند بهبود و توانبخشی کودک را با موانع جدی مواجه کنند.

سوالات متداول کم توانی ذهنی در کودکان

در نهایت…

کم توانی ذهنی خفیف در کودکان دلایل مختلفی داشته باشد. تحقیقات نشان داده است چیزی نزدیک به ۳ درصد افراد جامعه به این اختلال مبتلا هستند؛ همچنین درجه آن ها نیز با یکدیگر متفاوت است. کاردرمانی شامل درمان های مختلف برای اصلاح مشکلات کودکان کم توان می باشد. با اینکه آسیب های مغزی وارده به طور کامل درمان نمی شود، اما با تقویت دیگر استعداد ها و مهارت های کودک، تغییر زیادی می توان در رفتار و عکس العمل های وی به مسائل مختلف ایجاد کرد.