از گذشته تا به امروز مدرسه به عنوان اولین اجتماعی که کودکان پس از خانواده به آن وارد می شود، مورد توجه بوده است. در چند دهه گذشته کاردرمانی برای ارتقای مشارکت و بهبود عملکرد دانش‌آموزان در مدارس مطرح و اجرا شده است. به طورکلی کاردرمانی در سه سطح فکری، ذهنی و جسمی به منظور افزایش کارآمدی، استقلال فردی و توانایی انجام فعالیت های روزانه کودکان در مدرسه ارائه می شود. کودکانی که به هر دلیلی توانایی خود را در انجام کارهای شخصی خود از دست داده اند می توانند از کاردرمانی بهره ببرند. اما سوال اینجاست که کاردرمانی در مدرسه چه نقشی در رشد و شکوفایی کودکان دارد؟ تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا با کاردرمانی و نقش کاردرمانگران در مدارس بیشتر آشنا شوید.
کاردرمانی در مدرسه
به طور کلی کاردرمانی در مدرسه شرایطی را برای تمام کودکان فراهم می کند که بتوانند بهترین عملکرد را در فعالیت های فردی و گروهی خود در مدرسه داشته باشند. برخی از کودکان به واسطه ابتلا به بیماری خاص یا یک سانحه در انجام مهارت های حرکتی خود مشکلاتی دارند که می تواند فعالیت های روزمره آن ها را به چالشی بزرگ تبدیل کند. در چنین شرایطی کاردرمانی در مدرسه نقش موثری داشته و به رشد مهارت های حرکتی درشت (مانند پریدن، دویدن، بازی کردن با توپ و …) و ظریف (مانند قیچی کردن، بستند دکمه لباس یا بند کفش و …) دانش آموزان کمک می کند.
علاوه بر مهارت های جسمی و حرکتی، کاردرمانگران می توانند شرایط برای رشد اجتماعی یا روانی دانش آموزان در مدرسه را نیز فراهم کنند. همچنین کاردرمانگران می توانند به معلمان و والدین کمک کنند تا کودکان خود را با هر شرایط جسمی و ذهنی، بهتر درک کرده و به موفقیت در فعالیت های روزمره آنان کمک کنند.
نقش کاردرمانگر در مدرسه چیست؟
کاردرمانگران اعضای کلیدی تیم آموزشی در مدارس به شمار می روند. آنها به توانایی کلی دانش آموزان برای شرکت در فعالیت های روزانه مدرسه کمک می کنند. به گفته انجمن کاردرمانی آمریکا، کاردرمانگران از دانش آموزان برای رسیدن به دستاوردهای تحصیلی و غیر تحصیلی با پرداختن به اجزای فیزیکی، شناختی، روانی اجتماعی و حسی حمایت می کنند.
علاوه بر حمایت از دانش‌آموزان، کاردرمانگر نقش مهمی در برقراری ارتباط با والدین، مربیان، مدیران و سایر اعضای کلیدی تیم آموزشی دانش‌آموزان ایفا می‌کنند. در حقیقت کاردرمانگران می‌توانند محیط مشارکتی مورد نیاز دانش آموزان برای دستیابی به موفقیت مطلوب را فراهم کنند.
بیشتر بخوانید: تاخیر رشدی کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
خدمات کاردرمانی در مدرسه و محیط آموزشی
کاردرمانگران در مدرسه نقش اساسی مهمی در موفقیت دانش آموزان دارد. به طور کلی خدماتی که توسط کاردرمانگران در محیط های آموزشی مانند مدرسه ارائه می شود، عبارتند از:
- ارزیابی، برنامه ریزی و توسعه اهداف آموزشی دانش آموزان
- ارائه تسهیلات یا مداخلات مناسب طراحی شده برای افزایش پتانسیل دانش آموز جهت یادگیری
- کمک به دانش آموز در کسب مهارت های عملکردی مورد نیاز برای مشارکت و بهره مندی از محیط آموزشی
- کمک برای ایجاد عملکرد مستقل دانش آموز
وظایف یک کاردرمانگر در مدرسه
همان طور که اشاره شد، کاردرمانگران نقش کلیدی در ارتقا و بهبود فعالیت دانش آموزان در مدارس را دارند. به طور کلی وظیفه یک کاردرمانگر در محیط مدرسه به شرح زیر است:
۱- غربالگری
یک کاردرمانگر باید آن دسته از دانش آموزانی را که نیاز به ارزیابی بیشتر دارند شناسایی کرده و متناسب با سطح زمانی، آموزشی و یا عملکردی دانش آموز برنامه خود را ارائه دهد.
۲- ارزیابی
کاردرمانگر در کاردرمانی مدرسه، نیازهای مرتبط آموزشی دانش‌آموز را برای شناسایی و ایجاد اهداف و تسهیلات یا مداخلات مورد نیاز ارزیابی می‌کند. حوزه‌های ارزیابی ممکن است شامل مهارت های حرکتی درشت، مهارت های حرکتی ظریف، مهارت ها و عملکرد حسی-حرکتی، عملکرد مهارت های دیداری- حرکتی و ادراکی، مهارت های زندگی روزمره مستقل، سازگاری های محیطی-درمانی و پاسخ های رفتاری-تطبیقی باشد.
۳- ارزیابی مجدد
کاردرمانگر پس از طی کردن بخشی از درمان دانش آموز باید به ارزیابی مجدد در خصوص پیشرفت دانش آموز و یا نیازهای فعلی او پرداخته و سپس باتوجه به شرایط دانش آموز به ایجاد مجدد اهداف، تسهیلات و یا مداخلات بپردازد.
۴- ارتباط با والدین و معلمین
یک کاردرمانگر وظیفه دارد نتایج ارزیابی از دانش آموزان را با تیم آموزشی، والدین دانش‌آموز و سایر افراد در ارتباط با دانش آموزان در میان بگذارد. همچنین در جلسات درون مدرسه ای و یا کنفرانس های تیمی در صورت لزوم شرکت کند. علاوه بر این، پیگیری های مربوط به دانش آموز را در یک برنامه منظم و توافق شده با تیم آموزشی ارائه داده و با والدین در مورد تغییرات مداخله ای به صورت مکتوب یا تلفنی ارتباط منظم برقرار کند.
۵- برنامه ریزی و هدف گذاری
برنامه ریزی و هدف گذاری یکی از مهمترین وظایف یک کاردرمانگر در مدرسه است. به طور کلی برنامه ریزی و توسعه اهداف درمانی، تسهیلات و یا مداخلاتی که از نظر آموزشی مرتبط هستند، از نظر عملکردی در برنامه های آموزشی دانش آموز مورد استفاده قرار خواهند گرفت. همچنین، مستقیم یا غیرمستقیم بودن مداخلات توسط یک کاردرمانگر تعیین می شود. علاوه بر این، استفاده از تجهیزات و دستگاه های کمکی نیز بر اساس معیارهای کودک ارزیابی می شود.
۶- مشاوره
یکی از اهداف اصلی کاردرمانی در مدرسه ایجاد ارتباط موثر بین دانش آموزان با معلمان و والدین است. به همین منظور در برخی موارد جلسات مشاوره برای پیگیری برنامه های طراحی شده با تیم آموزشی و والدین انجام خواهد شد. در نهایت کاردرمانگر برنامه و مداخلات موجود را بررسی کرده و به طراحی یا تغییر بیشتر این مداخلات و یا تسهیلات در ارتباط با نظرات تیم آموزشی و والدین کمک می کند.
تفاوت کاردرمانی در کلینیک با کاردرمانی در مدرسه
یکی از بزرگ ترین تفاوت های بین کاردرمانی مبتنی بر مدرسه و کاردرمانی مبتنی بر کلینیک، مدل‌هایی است که براساس آن اهداف خود را پایه گذاری می‌کنند. در کاردرمانی مدرسه، اهداف آموزشی و عملکرد تحصیلی بر اساس قانون آموزش افراد دارای معلولیت انجام می شود. در حقیقت دانش آموزان در محیط مدرسه مشاهده، ارزیابی و مورد توجه قرار می گیرند تا نیازهای آنان در محیطشان برآورده شود. از سوی دیگر، کاردرمانی های مبتنی بر کلینیک، معمولا بر روی نیازهای عمومی زندگی کودک تمرکز کرده و مشکلات فردی او را برطرف می کنند. در واقع کاردرمانی باتوجه به محیط می تواند به رشد فردی و اجتماعی کودکان کمک کند.
کلام آخر
کاردرمانی در مدرسه با هدف رشد و بهبود مهارت های فردی دانش آموزان در سه سطح جسمی، فکری و روانی به منظور استقلال در انجام فعالیت های روزانه انجام می شود. در حقیقت کاردرمانگران با بررسی و ارزیابی زیستی، رفتاری و اجتماعی، مشکلات دانش آموزان را در پیامدهای اجتماعی، عاطفی و ناتوانی های فیزیولوژیکی ناشی از بیماری شناسایی و به ارتقای توانایی های فردی آن ها کمک می کنند.
کاردرمانی جسمی در مدرسه شامل آموزش های حرکتی درشت و ظریف، افزایش هماهنگی دست ها با چشم و … می شود. همچنین، پرورش مهارت های اجتماعی و آموزش مفاهیم درکی و شناختی از دیگر وظایف کاردرمانگران در مدرسه به شمار می رود. در پایان باید به این نکته اشاره کرد که کاردرمانی تنها برای کودکانی که دچار نقص عضو یا ناتوانی ناشی از بیماری مادرزادی یا آسیب هستند، موثر واقع نمی شود، بلکه کاردرمانی می تواند برای ارتقا توانایی و بهبود عملکرد فردی و اجتماعی تمام دانش آموزان مفید باشد.
