اختلال پردازش حسی (یکپارچگی حسی) چیست و چه علائمی دارد؟

اختلال پردازش حسی (اختلال یکپارچگی حسی) چیست؟

اختلال پردازش حسی یا SPD(sensory processing disorder) که با عنوان اختلال یکپارچگی حسی نیز شناخته می شود، یک عارضه عصبی است. این اختلال زمانی شکل می گیرد که در مسیر دریافت پیام های حسی از حواس مختلف (مانند بینایی، شنوایی، چشایی، …) و تبدیل آن ها به پاسخ های مناسب در مغز، عملکرد غیر طبیعی وجود داشته باشد.

اینکه کودک شما در خانه یا رستوران نشسته و غذای مورد علاقه اش را میل می کند، در کلاس درس به حرف های معلم گوش می دهد یا با مداد رنگی نقاشی می کشد، و انجام موفقیت آمیز صدها فعالیت روزمره زندگی از این قبیل، همگی به فرایند پردازش یا یکپارچگی حسی نیازمند هستند.

اختلال یکپارچگی حسی بر مردان و زنان در تمام سنین تأثیر می گذارد، اما بیشتر در دوران کودکی تشخیص داده می شود. برخی از کارشناسان معتقدند که تا ۱۰ درصد از کودکان نوعی چالش پردازش حسی را تجربه می کنند. علاوه بر این، افراد مبتلا به اختلال کم توجهی – بیش‌فعالی (ADHD)، اختلالات طیف اوتیسم و ​​سندرم X شکننده بسیار بیشتر در معرض ابتلا به SPD هستند.

مراحل یکپارچگی حسی

1. تجربیات حسی موجود در دنیای بیرونی (محیط) به شکل اطلاعات حسی از طریق گیرنده های حسی به دنیای درونی (بدن و سیستم عصبی مرکزی: مغز و نخاع) منتقل می شود
2. اعصاب محیطی این اطلاعات را از گیرنده های حسی (چشم، گوش، زبان، پوست، عضله و …) به نخاع منتقل می کنند.
3. سپس این اطلاعات از طریق راه های موجود در نخاع به مغز می روند.
4. در حالت معمول (بدون هیچگونه اختلال)، درصد زیادی از تجربیات حسی که به مغز وارد می شود، به عنوان اطلاعات غیرضروری به دور ریخته می شوند. مقداری از آنها برای استفاده در آینده، در حافظه ذخیره می گردد. در نهایت، مقداری از این اطلاعات منجر به یک پاسخ حرکتی مناسب، ایجاد یک فرآیند شناختی (یادگیری و تفکر) و دیگر اعمال عالی مغز می گردد.

انواع اختلال پردازش حسی در کودکان

 همان طور که در بالا اشاره شد، مراحل پردازش حسی بدون هیچ اختلالی انجام می شود، اما در صورت وجود اختلال پردازش حسی، یکی از دو حالت زیر به وقوع می پیوندد:

1. اطلاعات حسی غیر ضروری و بیش از حد معمول تحریک کننده، از فیلتر مغز عبور کرده و موجب شکل گیری هیجانات، سرآسیمگی و حواس پرتی در کودک می شود.
2. اطلاعات حسی ناکافی و کمتر از حد معمول تحریک کننده، در مغز پردازش شده و موجب فراموشی، پاسخ های تاخیری و پیشامدهای ناگوار در کودک می گردد.

به طور کلی، SPD به سه دسته اصلی تقسیم می شود که عبارتند از:

1. اختلال تعدیل حسی
2. اختلال تمایز حسی
3. اختلال حرکتی مبتنی بر حس

سیستم عصبی کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی

به طور کلی سیستم عصبی کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی به دو دسته سیستم عصبی با سطح برانگیختگی پایین و سیستم عصبی با سطح برانگیختگی بالا تقسیم بندی می شود که در ادامه به بررسی علائم یکپارچگی حسی در هر یک از آن ها خواهیم پرداخت.

✔️ اختلالات خوردن درکودکان مدرسه ای به چه دلیل ایجاد می شود؟

سیستم عصبی با سطح برانگیختگی پایین

در این نوع سیستم عصبی، سطح تحریک پذیری کودک کاهش یافته و زمان زیادی طول می کشد تا او یک تجربه حسی (مثلا صدا یا بو) را احساس کرده و درک کند. کودکی که دارای این نوع سیستم عصبی است، نشانه های زیر را بروز می دهد:

• به لمس شدن واکنش کمی نشان داده و ممکن است لمس قوی (در آغوش کشیده شدن) را به لمس سبک ترجیح بدهد.
• به صداهایی مثل صدای مادر یا معلم که او را فرا می خوانند، کمتر واکنش نشان می دهد.
• حرکات کودک کند (ظاهر تنبل مانند) و دهانش غالباً باز است. عضلاتش در هنگام معاینه مانند خمیر نانوایی نرم بوده و غالبا خسته به نظر می رسند.
• به دلیل مسائل مربوط به نوسان صوت، در اثر بازخورد حسی نامناسب، بلندتر از حد معمول صحبت می کنند.
• به دلیل کمبود اطلاعات حسی از قسمتهای مختلف بدن، شناخت آنها از قسمتهای مختلف بدنشان ناکافی بوده و در نتیجه دست و پاچلفتی و شلخته به نظر می رسند.

سیستم عصبی با سطح برانگیختگی بالا

در این نوع سیستم عصبی، سطح تحریک پذیری افزایش پیدا می کند، به طوری که به سختی می توان ورودی های حسی را خاموش کرده و خروجی مناسب (فعالیت یا تفکر منطقی) در کودک ایجاد کرد. در کودکی که این نوع سیستم عصبی وجود دارد، نشانه های زیر دیده می شود:

• حساسیت بیش از حد به لمس شدن
• نزدیک شدن بیش از حد به افراد دیگر
• واکنش بیش از حد به انواع بوها
• توجه به صداهایی که دیگران نادیده می گیرند (به سادگی دچار حواس پرتی می شوند)
• توانایی تحمل فعالیتهایی که حس وستیبولار (حس تعادلی که از گوش داخلی نشات می گیرد) را بطور وسیعی تحریک می کنند؛ مثلا می تواند مدتها به دور خود چرخیده و یا در مسیر دایره ای بدود.
• حساسیت بیش از حد به تماس با پوست افراد یا لباس آنها که برایشان بسیار ناراحت کننده است.

علت اختلال یکپارچگی حسی چیست؟

همانند اختلال کم توجهی – بیش‌فعالی ، علل SPD نامشخص بوده و ممکن است ژنتیکی باشد، اما عوامل بیرونی نیز وجود دارد که ممکن است کودکان را در معرض خطر قرار دهد. این عوامل شامل زایمان زودرس، سوءتغذیه قبل از تولد و مراقبت های اولیه از کودک می شود. لازم به ذکر است که عفونت های مکرر گوش قبل از ۲ سالگی نیز ممکن است خطر ابتلای او به این اختلال را افزایش دهد.

علائم و نشانه های اختلال پردازش حسی در کودکان

تست آنلاین اختلال یکپارچگی حسی

اگر می خواهید بدانید کودک شما مبتلا به اختلالات یکپارچگی حسی هست یا نه بهتر است در آزمون زیر شرکت کنید. دقت داشته باشید نتیجه این آزمون به هیچ وجه قطعی نبوده و این آزمون قابل استناد نیست. به همین دلیل لازم است اگر حتی کوچک ترین نشانه ای از اختلالات یکپارچگی حسی در کودکتان مشاهده کردید، برای کسب اطلاعات بیشتر به کاردرمانی مراجعه کنید.

۷۶۸

آیا کودک شما اختلال یکپارچگی حسی دارد؟

۱ / ۵

آیا کودک شما در یکی از مهارت های خواندن، نوشتن، گفتار، ریاضی و... دچار ضعف و نافهمی است؟

بله

خیر

۲ / ۵

آیا روابط اجتماعی کودک شما دچار مشکل است؟

بله

خیر

۳ / ۵

آیا احساس می کنید حس لامسه کودک شما دچار اختلال است؟

بله

خیر

۴ / ۵

آیا کودک شما در اجتماع رفتار های نابهنجار از خود نشان می دهد؟

بله

خیر

۵ / ۵

آیا کودک شما حواس پرت است؟

بله

خیر

لطفا قبل از مشاهده نتیجه نام و شماره تلفن خود را وارد کنید

چگونه می توان به کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی کمک کرد؟

شما به عنوان والدین پس از تشخیص و مشاهده علائم این اختلال می توانید به مرکز کاردرمانی مراجعه کرده و از کاردرمانگربخواهید کودک شما را ارزیابی کرده و مداخله زودهنگام را آغازنماید. باتوجه به محیط می توانید به کودک خود در سه محل خانه، مدرسه و کلینیک کمک کنید.

درمان اختلال پردازش حسی با کاردرمانی

کاردرمانی یکی از موثرترین روش های درمان اختلال پردازش حسی به شمار می رود. در کاردرمانی معمولا متخصص کاردرمانگر پس از تشخیص نوع اختلال بر روی فعالیت هایی کار می کند که منجر به بازآموزی حواس کودک شود.

بسیاری از کاردرمانگران از رویکرد یکپارچگی حسی (SI) استفاده می کنند که در یک محیط کنترل شده و محرک شروع می شود که حواس را بدون غلبه بر بیمار یا احساس شکست به چالش می کشد. با گذشت زمان، هدف گسترش پاسخ ‌های آموخته شده و مناسب بیمار متناسب با محیط خانه، مدرسه و اجتماع انجام می شود.

توصیه پایانی

اختلال پردازش حسی (SPD) یک وضعیت عصبی است که در توانایی بدن برای دریافت پیام ها از حواس و تبدیل آن پیام ها به پاسخ های حرکتی و رفتاری مناسب اختلال ایجاد می‌کند. درنتیجه اطلاعات دریافتی از طریق بینایی، صدا، لمس، بویایی و چشایی دچار تداخل شده و سبب بروز رفتارهای غیرطبیعی می شود. در پایان توصیه می شود که اگر علائم این اختلال را در فرزند خود مشاهده کردید به بهترین مرکز کاردرمانی مراجعه کرده و از متخصص این حوزه کمک بگیرید.

توجه داشته باشید که عدم درمان اختلال پردازش حسی باعث می شود که کودکان احساس غمگینی شدیدی را تجربه کنند، به طوری که برای جلوگیری از تحریک بیش از حد خود کاملا منزوی می شوند. علاوه بر این، عدم درمان می تواند منجر به اضطراب، افسردگی ثانویه، انزوای اجتماعی یا مشکل در موفقیت در مدرسه یا کار شود.