نقش خود تنظیمی در بهبود مهارت های فردی چیست؟ تعریف خود تنظیمی به ما چه می گوید؟ همه کودکان نیاز دارند برای بهبود مهارت های فردی اجتماعی خود تنظیمی را بدانند. اما شاید درک و پذیرش این موضوع برای کودکان کم توان کمی دشوار تر باشد.
خود تنظیمی چیست؟
خودتنظیمی توانایی فرد برای تنظیم و کنترل سطح انرژی، احساسات و رفتارها است. خودتنظیمی مناسب زمانی بروز پیدا می کند که کنترل احساسات فردی به روشی انجام شود که از نظر اجتماعی قابل قبول و مناسب باشد. حتما با خواندن این تعریف شما هم متوجه شدید که این مهارت مهمی است که از سال های اول زندگی، کودک آن را فرا می گیرد.
✔️ مشکلات حسی در کودکان مبتلا به اوتیسم
خود تنظیمی در سال های مختلف زندگی کودک
12 تا 18 ماهگی زمانی است که کودکان از خواسته های اجتماعی آگاه می شوند و توانایی تغییر رفتار خود را در صورت درخواست والدین در خود پرورش می دهند. تقریبا در همه موارد، طی کردن موفقیت آمیز این مرحله مستلزم آن است که یک بزرگسال با رفتارهای هدایت کننده کودک را حمایت کند.
در 2 سالگی، این توانایی به حدی بهبود می‌یابد که کودکان شروع به کنترل خود یا تقلید از رفتارهای دیگران می‌کنند، حتی زمانی که مادر و پدر در نقش یک حامی هدایت کننده در اطراف کودک نیستند.
سپس در 3 سالگی، اکثر کودکان می توانند راهبردهای خودتنظیمی را که از تجربیات قبلی بدست آمده است، تعمیم دهند. به عبارت دیگر، خط فکری و رفتاری مستقل کودکان در این مرحله کم کم شکل می گیرد و این کودک است که قصد اصلاح رفتار و افکار والدین مطابق با خواسته های خود را دارد.
انواع خود تنظیمی در کودکان
خود تنظیمی را می توان به سه حوزه کلی تقسیم کرد: تنظیم حسی، تنظیم هیجانی و تنظیم شناختی.
- تنظیم حسی: به کودکان این امکان را می‌دهد تا به محرک های حسی موجود در اجتماع پاسخ مناسب بدهند.
- تنظیم عاطفی: به کودکان این امکان را می دهد تا با تغییر رفتار و یا شروع یک رفتار جدید به یک موقعیت اجتماعی خاص پاسخ مناسب دهند و در اجتماع پذیرفته شوند.
- تنظیم شناختی: به کودکان این امکان را می دهد تا با کمک فرآیندهای شناختی (ذهنی) لازم برای حل مسئله و توانایی های مربوط به آن، توجه و پشتکار خود را نسبت به کارها نشان دهند.
چرا خود تنظیمی اهمیت دارد؟
سطح مهارت های خود تنظیمی از زمان کودکی بسیار اهمیت دارد و به سوالات زیر پاسخ می دهد.
- کودکان چگونه بسیاری از وظایف خود را در دوران کودکی به خوبی مدیریت می کنند؟
- چگونه کودکان قادر به مدیریت وقایع سخت و استرس زا هستند؟
به زبان ساده تر این مهارت ها به کاهش تأثیر مداوم استرس که می تواند به مشکلات سلامت روان تاثیر گذار باشد، کمک می کنند.
همانطور که مهارت های خود تنظیمی را یاد می گیرد، مهارت هایی مانند تمرکز کردن، مشورت کردن و سایر مهارت های فردی نیز با آن رشد می کنند. بنابراین وابستگی به دیگران با کمک مدیریت احساسات و رفتارها به ویژه زمانی که چالش جدید در زندگی کودک ایجاد می شود، آسان تر خواهد شد. با این حال ممکن است کودک در برخورد با این شرایط ناراحت، عبوس یا عصبانی شود. همه اینها بخشی از کودک بودن است و لزوماً جای نگرانی نیست. اما اگر این موضوع به طور منظم مشکل ساز است و این آستانه تحمل کودک پایین است، احتمالا نشان از ضعف خودتنظیمی است که در آینده ممکن است مشکل ساز باشد.
✔️ کنترل اختلالات اضطرابی در کودکان کم توان
برای توسعه خود تنظیمی بهبود کدام مهارت ها نیاز است؟
رفتار: که این بخش معمولاً در رابطه با تمام محرک های محیطی صادق است.
پردازش حسی: پردازش دقیق تحریک حسی در محیط و همچنین در بدن خود فرد.
رشد و کنترل عاطفی: شامل توانایی درک هیجان، و ادغام احساسات در جهت افکار، درک احساسات و تنظیم هیجانات است.
توجه و تمرکز: تلاش مستمر برای انجام فعالیت‌ها بدون حواس‌پرتی و توانایی حفظ آن تلاش به اندازه کافی برای انجام کار.
عملکرد اجرایی: مهارت‌های استدلال و تفکر عالی در موقعیت های مختلف (به عنوان مثال کودک از خود سوال کند مادر در این موقعیت چه کاری از من می‌خواهد که انجام دهم؟).
برنامه ریزی و توالی یابی: انجام کار های چند مرحله ای با عملکرد مناسب در جهت کسب بهترین نتیجه.
زبان دریافتی: درک زبان گفتاری.
مهارت های اجتماعی: توانایی تعامل متقابل با دیگران (به صورت کلامی یا غیرکلامی)، سازش با دیگران و همچنین توانایی تشخیص و پیروی از هنجارهای اجتماعی
حافظه کاری: توانایی نگهداری و دستکاری موقت اطلاعات مربوط به درک زبان، استدلال و یادگیری اطلاعات جدید.
مشکلات ناشی از عدم فراگیری مهارت های خود تنظیمی در کودکان
اگر کودکی در تنظیم خود مشکل دارد، ممکن است رفتار های زیر را از خود بروز دهد:
- نسبت به برخی احساسات (مثلاً متوجه نشدن نام خود، لمس شدن، آستانه درد بالا) کمتر واکنش نشان دهد.
- بی‌حال و بی‌علاقه به نظر می‌رسند. به نظر می رسد که بیشتر در “دنیای خود” هستند.
- در واکنش های رفتاری و عاطفی خود مشکل دارند. به عنوان مثال افزایش عصبانیت، واکنش عاطفی، نیاز به کنترل، رفتارهای تکانشی، به راحتی ناامید شدن و یا بیش از حد سازگار بودن
- کج خلقی که ممکن است بیشتر از حد معمول طول بکشد
- تعداد بد رفتاری و یا تغییر رفتار های ناگهانی در طول روز که تعداد آن بیشتر از حد معمول است
- منظم نبودن در کارها
- عدم توجه و ضعف در تمرکز در کارها و به اتمام رساندن کارها
- بر هم خوردن الگوهای خواب کودک
- علاقه شدید به تحرک و رفتار هایی مانند چرخش مداوم، دویدن به اطراف، پریدن، برخورد با اشیا وافراد
- تاخیر در مهارت های ارتباطی و اجتماعی و ضعف در کنترل ارتباطات ومهارت های دو طرفه
- گوشه گیری و امتناع از بازی با کودکان دیگر
- غیر قابل انعطاف بودن کودک در زمینه تغییرات روتین زندگی
- مشکل در برقراری ارتباط با همسالان و حفظ دوستی ها
معایب عدم فراگیری خود تنظیمی در کودکان چیست؟
وقتی کودکی مشکلات خودتنظیمی دارد، ممکن است در موارد زیر نیز مشکلاتی داشته باشد:
- افزایش واکنش پذیری به صدا، لمس یا حرکت
- عدم واکنش نسبت به برخی احساسات
- بی‌حالی و بی‌علاقگی نسبت به کارها
- حواس پرتی و همچنین توجه و تمرکز ضعیف
- مهارت های حرکتی ضعیف
- اختلالات خواب در کودکان
- عادات غذایی محدود
- اضطراب در طول کارهای خود مراقبتی
- اجتناب از برخی وسایل بازی کودکان نظیر تاب و سرسره
- به راحتی خسته می شوند و حالتی درهم نشان می دهند و ممکن است از نظر جسمی کم توان به نظر برسند.
- وظایف خود را با نیرویی بیش از آنچه نیاز است، انجام می دهند
- دارای تاخیر در مهارت های ارتباطی و اجتماعی، و شرکت در تعاملات دو طرفه هستند
- در دانستن نحوه بازی با کودکان دیگر مشکل دارند.
- در پذیرش تغییرات روتین یا انتقال بین کارها مشکل دارند.
- در برقراری ارتباط با همسالان و حفظ دوستی ها مشکل دارند.
- رفتارهای مخاطره آمیز را در بازی نشان می دهند
- به اندازه کافی به بازی، فعالیت و کاری که در حال به اتمام رساندن آن است توجه ندارد
- کودک نسبت به افراد هم سن و سال های خود کمتر بالغ به نظر می رسد
- از نظر عاطفی ناپایدار است.
برای بهبود مهارت های خود تنظیمی چه کاری می توان انجام داد؟
بعد از آنکه این رفتارها را در کودکان خود تشخیص دادید، نوبت به آن می رسد که چگونه می توان اصلاحات لازم را انجام داد؟ موارد زیر می تواند کمک کننده باشد:
- اجرای راه کارهای خود مدیریتی: آزمایش و اصلاح انواع استراتژیهای خود مدیریتی و یافتن استراتژی مناسب برای کودک. این مورد برای هر کودک منحصر به فرد است.
- پردازش حسی: افزایش پاسخ کارآمد و مناسب کودک به تحریک حسی از طریق مداخلات کاردرمانی.
- داستان گویی اجتماعی: داستان‌های تصویری که برای آموزش مهارت‌های اجتماعی خاص به کودکان استفاده می‌شوند. البته ممکن است درک آنها برای کودک شما گیج کننده یا دشوار باشد. در این مورد هدف داستان افزایش درک کودک با توصیف دقیق یک موقعیت خاص و پیشنهاد یک پاسخ اجتماعی مناسب است.
- ایفای نقش: طراحی سناریوهای احتمالی برای آموزش راه های مناسب برای عمل و تعامل.
- بهبود زبان و ارتباطات برای بهبود توانایی تنظیم شناختی بهتر.
- اجرای برنامه M.O.R.E با استفاده از اجزای حرکتی، سازمان دهی دهان، نیازهای تنفسی و تماس چشمی برای کمک به تنظیم حسی.
- (تکنیک عمقی فشار عمیق که گاهی اوقات به عنوان برنامه “براشینگ” شناخته می شود) یک برنامه درمانی است که برای کاهش حالت تدافع حسی یا لمسی و کمک به تنظیم حسی طراحی شده است.
چه فعالیت هایی می تواند به بهبود خود تنظیمی کمک کند؟
تاثیر برخی فعالیت ها در بهبود این مهارت ها در کودکان شناخته شده است. از انواع آن می توان به مواد زیر اشاره کرد:
- رژیم حسی که توسط کاردرمانگر طراحی و پیاده می شود.
- بازی های ساده حرکتی (تمرینات ساده و سرگرم کننده ای که هر کسی می تواند انجام دهد و در بهبود مهارت های حرکتی درشت کمک کننده است.)
- ترامپولین
- تاب سواری
- بازی محکم و غلتشی (فشردن یا ساندویچ کردن کودک با بالش یا توپ)
- حمل کوله پشتی سنگین یا حمل وسایل سنگین
- انجام فعالیت‌هایی که نقطه شروع و پایان مشخصی دارند مانند پازل و لگو
- بازی های مرتب سازی، سازماندهی و دسته بندی فعالیت ها (مانند بازی های کارتی و فکری کودکان)
- برنامه های بصری که مقابل چشمان کودک بوده و به کودک این امکان را می دهد که ببیند و بفهمد که در آینده چه اتفاقی می افتد. همچنین مطابق با آن خود را سازماندهی کنند و از قبل برنامه ریزی کنند.
- انجام بازی های با تایمر. تایمر که به کودک می گویند که چه مدت و چه زمانی باید یک فعالیت را انجام دهد. همچنین این امکان را می دهند که از قبل به کودک هشدار دهیم که یک فعالیت مطلوب در حال پایان یافتن است.
✔️ درمان افسردگی کودکان با کاردرمانی
درمان خود تنظیمی در کوکان
مداخله کاردرمانی برای کمک به کودک در خود تنظیمی مهم است چرا که شامل طیف وسیعی است که تمام جنبه های رفتاری کودک را تحت تاثیر قرار می دهد. از جمله ان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کودک را قادر به دستیابی به پتانسیل کامل خود کنید.
- به توانایی کودک برای تنظیم خواب کمک کنید.
- لازم است کودک برای مدیریت موقعیت های اجتماعی که نیاز به بازی با همسالان دارد، به خوبی آماده شود
- به کودک اجازه دهید در محیط های شلوغ فعالیت کرده و با آن کنار بیاید
در صورت عدم درمان، مشکلات مربوط به خودتنظیمی چه عواقبی به دنبال دارد؟
هنگامی که کودکان با مشکلات خودتنظیمی دارند، ممکن است در موارد زیر نیز مشکل داشته باشند:
- اضطراب و استرس در موقعیت های مختلف منجر به مشکل در رسیدن به پتانسیل تحصیلی آنها می شود. (در صورت عدم درمان کودکان نمی توانند دستورالعمل ها را در محیط آموزشی دنبال کنند و پیگیری آن بسیار دشوار می شود.)
- عدم تنظیم فعالیت های بدنی در راستای تقویت این مهارت ها ممکن است باعث عدم تنظیم خواب شود.
- چالش‌های کار در گروه‌های کوچک با دیگران برای انجام وظایف بازی یا یادگیری گروهی، و دوست یابی و حفظ آن.
از طرفی این موضوع در خانواده‌های کودکی که مشکلات خودتنظیمی را تجربه می‌کنند نیز احتمالاً از طریق استرس و ناتوانی در زمینه شرکت در فعالیت‌های روزمره در کنار آمدن با تغییرات تأثیر منفی می گذارد.
سخن آخر
اگر فرزند شما در تنظیم خود مشکل دارد، مراجعه به کاردرمانی ضروری است. کاردرمانگر با شناخت سریع این موضوع در کودک قبل از آنکه زمان طلایی برای اصلاح مهارت های کودک از دست برود، به اقدامات لازم درمانی و همچنین آموزش والدین در راستای اصول تربیتی درست در کودکان می پردازد. بنابراین زمانی که این اختلال در کودکان شناخته شد و یا علائم مشکوک و تاخیر در کودک خود مشاهده کردید، لازم است برای پیگیری های بیشتر به مرکز کاردرمانی مراجعه و اقدامات لازم را تا زمان اصلاح الگوهای رفتاری کودک ادامه دهید. مداخله به موقع دراین زمینه نیز در پروسه درمان بسیار تاثیر گذار است.
