تشنج یکی از مشکلاتی است که ممکن است در کودکان فلج مغزی مشاهده شود. داروهای تشنج که به عنوان داروهای ضد صرع نیز شناخته می شوند، نقش مهمی در کاهش و کنترل تشنج دارند. تاثیر این داروها در بسیاری از مطالعات ثابت شده است.
داروهای ضدتشنج یا ضد صرع
داروهای ضد صرع یا ضد تشنج، با کاهش شدت تحریکات الکتریکی مغز، فعالیت بیش از حد مغز کودک را آرام می‌کنند و در نتیجه تشنج کاهش یافته و کنترل می شود. مطالعات پیشین گزارش کرده اند که بالغ بر ۲۰ نوع مختلف از داروهای ضدتشنج وجود دارد اما دارویی که برای یک کودک تجویز می شود، به سن، سابقه بیماری و نوع تشنج بستگی دارد. پزشک غالباً یک دوره درمان آزمایشی را طی می کند تا دریابد که کدام دارو برای یک کودک بهتر پاسخ می دهد.
- فنوباربیتال (Phenobarbital)
فنوباربیتال: یکی از معمولی ترین داروهایی است که برای کودکان تجویز می شود. فنوباربیتال که فنوباربیتون نیز نامیده می شود؛ برای درمان انواع تشنج به جز تشنج مخفی استفاده می شود و به صورت خوراکی یا آمپول تجویز می گردد. شایع ترین عوارض جانبی این دارو عبارت است از: سرگیجه، هیجان، پریشانی ذهن، توهم، مشکلات خواب، کاهش فشارخون و یبوست. در اکثر مواقع، پزشک درمان را با دوز پایین شروع می‌کند و در صورت نیاز، دوز دارو را افزایش می دهد. به طور کلی چندین هفته طول می کشد تا اثرات دارو بطور کامل مشاهده شود.
- کلونازپام(Clonazepam)
کلونازپام که با نام کلونوپین نیز شناخته می‌شود؛ یک داروی بنزودیازپین است و برای درمان استرس، اختلال اضطراب و تشنج استفاده می شود. وقتی که برای درمان تشنج تجویز می شود، بر ناقلین شیمیایی مغز (نوروترانسمیتر) اثر می گذارد و سبب کاهش میزان تشنج می گردد. عوارض جانبی عبارتند از: سرگیجه، گرفتگی گوش، بدن درد، خستگی، کاهش اشتها، کاهش هماهنگی بین اعضای بدن، گلودرد سرفه و عطسه، بدخلقی و احساس ناامیدی.
- دیلانتین(Dilantin)
فنی توئین که به نام دیلانتین نیز شناخته می شود؛ یک داروی ضد تشنج است که در دسته داروهای ضد صرع قرار می گیرد. این دارو برای کنترل و کاهش تشنج استفاده می‌شود. در مورد تشنج مخفی، موثر نیست؛ اما ثابت شده است که برای کودکانی که تشنج موضعی یا تشنج تونیک-کلونیک دارند، موثر است. عوارض جانبی این دارو عبارتند از: حالت تهوع، دردهای شکمی، کاهش اشتها، کاهش هماهنگی بین اعضای بدن، فشار خون پایین، خواب آلودگی، سردرد، تحریک‌پذیری و استفراغ. میزان مصرف آن برحسب شدت تشنج از یک تا سه بار در روز متغیر است. پزشکان توصیه می کنند که این دارو همراه با غذا مصرف شود تا از معده درد پیشگیری شود. دارو باید هر روز سر ساعت مشخص، همراه با یک لیوان آب مصرف شود، مگر اینکه پزشک کودک تجویز دیگری داشته باشد.
- اسید والپرویک (Valproic Acid)
اسید والپرویک برای درمان تشنج، سردردهای میگرنی و اختلالات خلقی استفاده می‌شود. این دارو به صورت کپسول، ژل وشربت وجود دارد. عوارض جانبی دارو عبارت است از: دردهای شکمی، تهوع و استفراغ، سرگیجه، دو بینی، افزایش اشتها، کاهش هماهنگی بین اعضای بدن و نامفهومی گفتار. والپروئیک اسید نامهای مختلفی دارد از جمله دپاکوت، دپاکین، اپی وال، والپروت. از آنجایی که این دارو ممکن است با داروهای دیگر تداخل دارویی داشته باشد، لیست داروهای مصرفی کودک را به پزشک بگوئید. والپروئیک اسید ممکن است اعتیاد آور باشد.
- کاربامازپین(Carbamazepine)
کاربامازپین که با نام تجاری تگرتول نیز شناخته می شود، عمدتاً برای درمان تشنج استفاده می شود؛ اما برای اختلال دوقطبی و دردهای عصبی نیز تجویز می گردد. این دارو در تشنج موضعی و تشنج تونیک-کلونیک وتشنج مختلط به خوبی پاسخ می دهد. اثرات جانبی این دارو عبارت است از: خواب آلودگی، کاهش هماهنگی بین اعضای بدن، غش کردن، تنگی نفس، گلو درد، کبودی، خستگی، دردهای شکمی، تاول های پوستی و مستعد آفتاب سوختگی شدن.
تگرتول به صورت قرص (قرص های گسترده رهش یا جویدنی) یا سوسپانسیون در بازار موجود است. این دارو باید هر روز سر ساعت مشخصی استفاده شود، مگر اینکه پزشک روش دیگری را تجویز کند. به علاوه مصرف دارو همراه با غذا، احتمال دردهای شکمی را در کودکان کاهش می‌دهد.
- لورازپام (Lorazepam)
لورازپام با نام تجاری آتیوان نیز شناخته می‌شود و برای توقف تشنج و کاهش اسپاسم عضلانی استفاده می گردد. این نوع دارو فقط وقتی کودک خیلی نیاز دارد، تجویز می‌شود و به شکل قرص، شربت و آمپول در داروخانه ها یافت می گردد. عوارض جانبی دارو عبارتند از خستگی و خواب آلودگی، ضعف، مشکلات گفتاری، کاهش ضربان قلب، تنگی نفس، درد شکمی و اضطراب. داروهای ضد سرفه ممکن است با لورازپام تداخل داشته باشند. بنابراین در مورد تمام داروهای که کودک مصرف می‌کند، پزشک او را مطلع کنید.
دسته بندی داروهای تشنج و دیگر داروها
دو نوع اصلی داروهای ضد تشنج عبارتند از داروهای وسیع الطیف و محدود الطیف. داروهای محدود الطیف تشنج معمولا به علت فراوانی و کارایی روی انواع خاصی از تشنج، نظیر تشنج موضعی یا تشنج کانونی (focal) تاثیر دارند.
داروهای محدود الطیف برای انواع تشنج ها موثر نیستند و فقط بر یک قسمت مشخص از مغز تأثیر می گذارند. هر دارویی عوارض جانبی ای دارد که ممکن است تحمل آن برای برخی از کودکان مشکل باشد. شایع ترین داروهای محدود الطیف عبارتند از:
- ویگاباترین (Vigabatrin) یا سابریل(Sabril) تشنج‌هایی که شروع آنها موضعی است را درمان می کند. این دارو فقط برای افراد بالای ۱۷ سال تجویز می شود و عوارض جانبی آن عبارتند از سردرد، سرگیجه، بی حالی و حالت تهوع.
- لاکوزامید (Lacosamide) یا ویمپات (Vimpat) یکی از داروهای ضد تشنج جدید است و بر تشنج های موضعی موثر می باشد. عوارض جانبی آن عبارت است از سردرد، سرگیجه، بی حالی و حالت تهوع.
- اکس کاربازپین (Oxcarbazepine) یا تری لپاتال (Trileptal): به طور کلی از دیگر داروهای محدود الطیف گران تر است اما برای تشنج های موضعی بسیار موثر است. اثرات جانبی آن عبارتند از حالت تهوع، سرگیجه و دوبینی.
- پره گابالین(Pregabalin) یا لایریکا (Lyrica) برای تشنج هایی که شروع آنها موضعی است، موثر است. اثرات جانبی آن عبارتند از تورم، خواب‌آلودگی، قرمزی پوست، کهیر و مشکلات تنفسی.
- گاباپنتین (Gabapentin) یا نورونتین (Neurontin) تشنج های موضعی پیچیده و تشنج های موضعی ساده را درمان می کند. اثرات جانبی آن عبارتند از خواب آلودگی، سرگیجه، تورم و اضافه وزن.
- دیازپام(Diazepam) یا والیوم (Valium) در تشنج های دسته ای و تشنج های طولانی مدت موثر است و اثرات جانبی آن عبارتند از قضاوت مبهم، ضعف در مهارت‌های حرکتی، وابستگی به دارو، خواب‌آلودگی، ضعف عضلانی، سردرد و لرزش.
- استات اسلیکاربازپین (Eslicarbazepine Acetate) یا اپتیوم (Aptiom) به عنوان دارو در درمان اولیه تشنج هایی که شروع آنها موضعی است، استفاده می شود و اثرات جانبی مانند دوبینی، حالت تهوع، سرگیجه، سردرد، استفراغ و خستگی دارد.
داروهای تشنج وسیع الطیف برای درمان انواع مختلف تشنج استفاده می شوند. این داروها طوری طراحی شده اند تا از تشنج هایی که در بیشتر از یک ناحیه مغز صورت می گیرد، ممانعت کنند، یا این تشنج ها را کاهش دهند. شایع ترین داروهای ضد تشنج وسیع الطیف عبارتند از:
- توپیرامیت (Topiramate) یا توپامکس (Topamax) اگرچه یک داروی قوی و موثر برای تشنج به حساب می‌آید اما عوارض جانبی چون مشکلات شناختی، اضافه وزن، سنگ کلیه و مشکلات زبانی دارد. گفته می شود این دارو باید برای کودکانی که تشنج دارند و چاق هستند، بدون توجه به اضافه وزن و اثرات جانبی تجویز شود.
- لاموترجین (Lamotrigine) یا لامیکتال (Lamictal) برای درمان انواع مختلفی از تشنج استفاده می‌شود و اثرات جانبی آن شامل سرگیجه، سردرد، خواب آلودگی، تاری دید، تهوع و یبوست است.
- روفینامید (Rufinamide) یا بانزل (Banzel) یک داروی جدید است که غالبا برای بیمارانی که سندروم لنوکس-گستو (Lennox-Gastaut syndrome) و تشنج دارند مورد استفاده قرار می گیرد. اثرات جانبی آن عبارت است ازسردرد، سرگیجه، تهوع و خستگی.
- لوتیراستام (Levetiracetam) یا کپرا (Keppra) برای درمان تشنج در کودکان و بزرگسالان استفاده می شود. عوارض جانبی عبارتند از سردرد، تهوع، یبوست و خواب آلودگی.
- زونی سامید (Zonisamide) یا زونگران (Zonegran) عموما همراه داروهای دیگر برای کنترل تشنج استفاده می شود. اثرات جانبی آن عبارتند از سرگیجه، مشکلات هماهنگی اعضای بدن، اسهال، مشکلات خواب و کم اشتهایی.
در اینجا لازم به تاکید است که محققان بیان می‌کنند که یک داروی ضد تشنج خاص که بر دیگر داروها ارجحیت داشته باشد وجود ندارد. چون هر کودک منحصر به فرد است و به درمان و دارو، متفاوت از دیگری پاسخ می دهد. همچنین عوارض جانبی نیز در کودکان متفاوت است. در برخی کودکان اثرات جانبی دارو شدید است در حالی که در برخی کودکان اصلا اثرات جانبی وجود ندارد یا خیلی کم است. توجه داشته باشید که عوارض جانبی که در بالا برای هر دارو ذکر شد، فقط شایع ترین عوارض جانبی آن دارو هستند و هر دارو ممکن است اثرات جانبی دیگری نیز داشته باشد. حتما برای انتخاب نوع داروی ضد تشنج با پزشک کودک مشورت کنید.
وقتی دارو تشنج را کنترل نمی کند!
بعضی اوقات داروهای متعددی برای کودک تجویز می‌شود اما هیچ‌کدام موثر واقع نمی‌شوند. در این موارد پزشک از درمان های دیگر برای کنترل تشنج استفاده می‌کند:
- تحریک عصب واگ
تحریک عصب واگ یک تکنیک درمانی است که در آن یک دستگاه تنظیم کننده ضربان جایگذاری می‌شود تا عصب واگ را تحریک کند. وقتی که عصب واگ تحریک می شود، میزان تشنج کاهش می یابد.
- رژیم
رژیم یک نقش جدایی ناپذیر درکمک به کاهش تشنج کودکان دارد. رژیم هایی که بر غذاهای کم کربوهیدرات تمرکز دارند نظیر رژیم کتوژنیک یا رژیم اصلاح شده آتکین توصیه می شوند.
- جراحی
وقتی تمام گزینه های دیگر جواب نمی دهد، جراحی توصیه می گردد. جراحی برای مواردی است که تشنج کودک به علت وجود یک کانون در قسمتی از مغز آغاز می گردد. در این تکنیک کانون شروع تشنج در طی جراحی برداشته می شود.
