مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی در 75 تا 90 درصد کودکان مبتلا به این عارضه رخ می دهد، زیرا مشکلات بینایی و فلج مغزی هر دو معمولاً در اثر آسیب به مغز ایجاد می شوند. اگرچه همه کودکان مبتلا به فلج مغزی مشکلات بینایی را تجربه نمی کنند. با این حال، همه کودکان باید به طور منظم تحت غربالگری و سنجش بینایی قرار گیرند تا در صورت بروز هرگونه مشکل، مداخلات انجام شود. اما چه دلایلی سبب بروز نقایص بینایی در کودکان مبتلا به این عارضه می شود؟ سنجش بینایی چه اهمیتی در کودکان مبتلا به فلج مغزی دارد؟ ما در این مقاله قصد داریم شما را با انواع نقص ها و مشکلات بینایی در کودکان مبتلا به فلج مغزی آشنا کنیم، لذا تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.
چه چیزی باعث مشکلات بینایی در بیماران فلج مغزی می شود؟
نقایص و مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی نسبتا شایع است، به طوری که از هر 10 کودک مبتلا به این عارضه 1 نفز نابینا است. همچنین، حدود 75 تا 90 درصد آنها درجاتی از اختلال بینایی را تجربه می کنند.
مشکلات بینایی اغلب به دلیل اختلال بینایی قشر مغز (CVI) است که در اثر آسیب به لوب پس سری یا لوب اکسیپیتال (Occipital lobe) در پشت مغز ایجاد می شود. لوب پس سری مسئول دریافت و تفسیر اطلاعات بینایی است. هنگامی که لوب پس سری اطلاعات را از شبکیه چشم دریافت می کند، آن اطلاعات را به حرکت، رنگ و جهت گیری داده های بینایی به مغز تبدیل می کند. در حقیقت لوب پس سری با عملکردهای شناسایی رنگ ها، شناخت اشیا و چهره ها، تعیین عمق، اندازه، فاصله، جهت گیری و حرکت چشم ها مرتبط است.
آسیب به لوب پس سری معمولاً در اثر هیپوکسی (نرسیدن اکسیژن به مغز)، فشار در سر و ضربه به سر ایجاد می شود. بنابراین، اختلال بینایی قشر مغز معمولاً با فلج مغزی همراه است که در اثر آسیب به مغز نیز ایجاد می شود.
بیشتر بخوانید: جراحی در کودک فلج مفزی
انواع مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی
انواع مختلفی از مشکلات بینایی در کودک مبتلا به فلج مغزی وجود دارد. مشکلات بینایی در کودکان CP می تواند با تعادل، وضعیت بدنی و هماهنگی ادراک بینایی مرتبط باشد. در مجموع مشکلات بینایی فلج مغزی عبارتند از:
- اختلال بینایی قشر مغز(CVI): یکی از دلایل اصلی مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی است که در اثر آسیب به لوب اکسیپیتال (پس سری) ایجاد می شود.
- تنبلی چشم: زمانی اتفاق می‌افتد که یک چشم ضعیف‌تر از چشم دیگر باشد. از آنجایی که مغز به طور طبیعی چشم قوی‌تر را ترجیح می‌دهد، چشم ضعیف‌تر معمولاً بدتر می‌شود.
- آتروفی عصب چشم: این عارضه عصب بینایی را تحت تأثیر قرار می دهد و با تکانه های چشم به مغز تداخل می کند. آسیب به عصب بینایی می تواند باعث مشکلات بینایی مانند نابینایی شود.
- نیستاگموس: این مشکل زمانی رخ می دهد که حرکات غیر ارادی و تکراری چشم وجود داشته باشد.
- نقص میدان بینایی: این عارضه یک نقطه کور در یک یا هر دو چشم ایجاد می کند.
- عیوب انکساری: این اختلال شامل دوربینی، نزدیک بینی، آستیگماتیسم و تاری دید است.
- انحراف چشم (استرابیسم): وضعیتی است که باعث می شود چشم ها به صورت ضربدری به نظر برسند. این شایع ترین مشکل بینایی کودکان مبتلا به فلج مغزی است، به طوری که بیش از 70 درصد بیماران را تحت تاثیر قرار می دهد.
احتمال ابتلا به مشکلات بینایی
همان طور که بالا اشاره شد، مشکلات بینایی در 70 درصد از کودکان مبتلا به فلج مغزی با درجات متفاوت دیده می شود. مطالعه بر روی 120 کودک مبتلا به فلج مغزی توسط موسسه ملی سلامت (NIH) در آمریکا میزان مشکلات بینایی در این کودکان را نشان داد که به شرح زیر است:
- حدود52.5 درصد از کودکان دچار پرش چشم بودند.
- نزدیک به 50 درصد، عیوب انکساری قابل توجه و ناتوانی در تمرکز واضح داشتند.
- حدود 15 درصد از کودکان مورد سنجش دارای تنبلی چشم، استرابیسم (انحراف چشم) و تنبلی چشم آنیزومتروپیک بودند.
- نزدیک به 20 درصد کودکان CP بینایی طبیعی داشتند.
- حدود 11 درصد از کودکان دارای نقص میدان بینایی بودند.
نشانه های مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی
اغلب کودکان از داشتن مشکل بینایی آگاه نیستند، زیرا هرگز بینایی بهتری را تجربه نکرده اند. بنابراین تشخیص مشکلات چشمی در کودکان CP به والدین و مراقبان بستگی دارد که به دنبال علائم و نشانه هایی مبنی بر وجود مشکل باشند. برخی از رایج ترین علائمی که نشان می دهد کودک شما ممکن است مشکلات بینایی داشته باشد عبارتند از:
- پوشاندن یک چشم برای خواندن
- حرکت دادن سر در حین مطالعه (برخلاف حرکت دادن چشم ها)
- عدم هماهنگی در دست ها و چشم ها
- چشمک زدن و پرش غیرارادی چشم ها به هنگام مطالعه یا تلاش برای تمرکز روی اشیا
- نزدیک یا خیلی دور نگه داشتن چشم هنگام مطالعه کتاب یا اجسام دیگر
- سردردهای مکرر و احساس خستگی چشم
عوارض مرتبط با مشکلات بینایی
رشد مهارت های حرکتی و توانایی حرکت (بدون تلاش قابل توجه) به بینایی بستگی دارد. مشکلات بینایی در فلج مغزی می تواند کودکان را از حرکت، کنجکاوی و داشتن انگیزه برای کشف محیط اطراف خود منصرف کند. این به نوبه خود می تواند بر پریدن و راه رفتن تاثیر بگذارد. علاوه بر این، مشکلات بینایی فلج مغزی می تواند اختلالات زیر را ایجاد کند:
- اختلال در عملکرد شناختی
- مشکل در مهارت های حرکتی ظریف و درشت
- مشکلات گفتاری و برقراری ارتباط
- اختلال در مهارت های بازی
- اختلال در مهارتهای اجتماعی
- ایجاد مشکل در مهارت های خودمراقبتی
تشخیص و درمان اختلال بینایی در کودکان فلج مغزی
اگر کودک مبتلا به فلج مغزی نشانه هایی از اختلال بینایی را دارد باید برای تشخیص و درمان آن اقدامات لازم انجام شود. به طورکلی چشم پزشکان و اپتومتریست به همراه متخصصان مغز و اعصاب می توانند به شناسایی و درمان هر نوع مشکل بینایی در کودکان مبتلا به فلج مغزی کمک کنند. معمولا تشخیص اختلالات بینایی شامل موارد زیر است:
- ارزیابی حرکات چشم
- تست فشار چشم
- ارزیابی بینایی
- بررسی کوررنگی
- تست اتساع
همچنین، متخصص چشم پزشک، چگونگی واکنش چشم کودک به محرک و هرگونه ناهنجاری چشمی، عفونت یا آب مروارید را بررسی می کند.
بسته به میزان مشکل بینایی فلج مغزی، درمان پزشکی برای کودک در نظر گرفته می شود. جراحی نیز ممکن است یک گزینه درمان باشد. کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک در معرض خطر بیشتری برای انواع خاصی از مشکلات بینایی ناشی از فلج مغزی هستند و ممکن است نیاز به ارزیابی دقیق تری داشته باشند.
کلام آخر
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که ارزیابی و سنجش بینایی در کودکان بسیار ضروری است، زیرا اختلالات بینایی در کودکان CP می تواند سبب کاهش توانایی در مهارت های حرکتی، جسمی، اجتماعی و سایر فعالیت های روزمره آن ها شود. با تشخیص مناسب، بسیاری از مشکلات بینایی فلج مغزی را می توان به طور موثر درمان کرد و به طور قابل توجهی رشد سالم کودک را بهبود بخشید. مطالعات نشان داده اند که اصلاح مشکلات بینایی در کودکان فلج مغزی پیشرفت قابل توجهی در رشد کودک دارد. بنابراین، ضروری است که یک ارزیابی جامع انجام دهید تا مشخص شود کدام گزینه برای فرزند شما بهترین است.
