ناامنی جاذبه ای نوعی ترس یا واکنش بیش از حد به حرکت است که معمولا در کودکان سبب اضطراب و ناراحتی شدید می شود. اغلب مردم بر این باورند که پرت کردن کودکان به هوا برای آن ها بسیار جذاب است، اما در کودکان با مشکل ناامنی جاذبه ای یک تجربه به شدت ترسناک و دلهره آور به شمار می رود. کودکانی که از نظر جاذبه ای احساس ناامنی می کنند معمولا از تاب خوردن، پریدن، بلند کردن آن‌ها یا نشستن روی صندلی‌ای که فاصله زمین و پاهایشان بسیار زیاد است، اجتناب می کنند. اما سوال اینجاست که علت ناامنی جاذبه ای در کودکان چیست؟ کاردرمانگر چه نقشی در بهبود شرایط کودکان مبتلا با ناامنی جاذبه ای دارند؟ به منظور یافتن پاسخ این پرسش ها و آشنایی بیشتر با این اختلال تعادلی تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید.

تعریف ناامنی جاذبه ای در کودکان

همان طور که در بالا اشاره شد، به ترس بیش از حد کودک از حرکت معمولی، به ویژه هنگامی که از وضعیت قائم خارج شده و به اصطلاح پاهایش از زمین جدا می شود، ناامنی جاذبه ای (Gravitational Insecurity) گفته می شود. کودکانی که به این ترس مبتلا هستند، در برابر تغییرات جاذبه (حرکاتی که باعث تغییر وضعیت سر شده و یا موجب می شوند از زمین فاصله بگیرند) برآشفته شده و ناآرامی می کنند. در مجموع، واکنش آنها با (به اصطلاح) خطری که آنها را تهدید می کند یا بیماری حرکتی آنها (به عنوان مثال فلج مغزی) اصلا تناسب نداشته و بسیار مبالغه آمیز است‌.

علل ناامنی جاذبه ای چیست؟

در واقع، ناامنی جاذبه ای نوعی حساسیت بیش از حد این دسته از کودکان به حس تعادلی (وستیبولار) است که از گوش داخلی منشا می گیرد. در حالت معمولی، گیرنده های حس وستیبولار گوش داخلی به حرکت فرد و کشش جاذبه واکنش نشان داده و آنها را به سیستم عصبی مخابره می کنند. زمانی ناامنی جاذبه ای در یک کودک رخ می دهد که سیستم عصبی او اطلاعات رسیده سیستم وستیبولار (سیستم تعادلی یا دهلیزی) را به خوبی پردازش نمی کند. در نتیجه، کودک هر نوع حرکت را به شکل مبالغه آمیز درک کرده و متعاقبا مضطرب و ناراحت می شود.

بیشتر بخوانید: اختلال هماهنگی رشد (DCD) و تاثیر کاردرمانی بر آن

نشانه ها و علائم ناامنی جاذبه ای در کودکان چیست؟

اگر تصور می کنید که ممکن است فرزند شما ناامنی جاذبه ای داشته باشد به رفتار او بیشتر توجه کنید. به طور کلی اغلب کودکان مبتلا به اختلال ناامنی جاذبه ای دارای علائم زیر هستند که عبارتند از:

1. کودکان مبتلا به این اختلال، ترس از ارتفاع را از خود بروز داده و یا با تغییر وضعیت سر دچار استرس می شوند.
2. از بالا یا پایین رفتن از پله ها و آسانسور اجتناب می کنند یا نسبت به سایر کودکان زمان بیشتری برای عبور از آن ها صرف می کنند.
3. اغلب در برابر حرکت، دچار ترس و اضطراب غیرمنطقی شده و از بازی با وسایلی که از زمین فاصله دارند، خودداری می کنند.
4. از سطوح ناهموار دوری کرده و بر روی آن نمی خزند یا راه نمی روند.
5. این کودکان آهسته و بادقت حرکت می کنند.
6. از شرکت در فعالیت‌های حرکتی درشت مانند بدو بدو کردن، پریدن و بالا رفتن از موانع سرباز می زنند.
7. هنگام جابجایی یا بلند شدن مضطرب به نظر می رسند.
8. از وارونه بودن می ترسند و به هنگام این حرکت بی قراری می کنند.
9. هنگامی که آنها را از حالت ایستاده به حالت دراز کشیدن می برید (مانند هنگام تعویض پوشک)، ناراحتی خود را نشان می دهند.
10. به هنگام حمام کردن گریه کرده یا در مقابل خم شدن سر خود به عقب مقاومت می کنند.
11. برخی از کودکان مبتلا به اختلال ناامنی جاذبه ای با فعالیت های حرکتی حالت تهوع پیدا می کنند.
12. کودکان مبتلا به اختلال ناامنی جاذبه ای اغلب علاوه بر واکنش شدید نسبت به حرکت دچار حس عمقی ضعیف نیز هستند.

نقش کاردرمانی در ناامنی جاذبه ای کودکان

درمان با رویکرد یکپارچگی حسی، رایج ترین درمان ناامنی جاذبه ای محسوب می شود. با تحریک درجه بندی شده سیستم وستیبولار کودک (از فعالیت های ساده به فعالیت های پیچیده)، مغز کودک یاد می گیرد که چطور اطلاعات وستیبولار دریافتی را به نحو احسن پردازش کند. در این روش، کاردرمانگر به صورت آرام و تدریجی، مغز کودک را در معرض تجربیات حسی وستیبولار قرار می دهد تا او این اطلاعات رسیده را به صورت منفی و خطرناک درک نکند.

در واقع، کاردرمانگر از یک رویکرد چند حسی بهره می گیرد که به کودک کمک می کند تا محیط اطرافش را با تحریکات مناسب سیستم وستیبولار مورد ارزیابی و اکتشاف قرار دهد. این رویکرد با تشویق کودک به انجام فعالیت هایی از قبیل بالارفتن، تاب خوردن، پریدن، غلت زدن و چهار دست و پا رفتن و هر فعالیتی که او را کمی از این وضعیت فعلی به ظاهر متعادل خارج کند، همراه است.

این هنر کاردرمانگر است که با توجه به ارزیابی های خود از کودک، نوع فعالیت و درجه ارائه آن را تعیین می کند. در حقیقت، کاردرمانگر در هر مرحله با ارائه کیفیت و کمیت مشخصی از یک فعالیت، کمی چالش برای کودک ایجاد می کند. سپس او به کودک اجازه می دهد تا در فعالیتی که زمانی برایش وحشتناک به نظر می رسید، مشارکت داشته باشد.

نقش والدین در کودکان مبتلا به ناامنی جاذبه ای

بدون شک مادران و پدران نقش تعیین کننده ای در بهبود وضعیت کودک خود دارند، لذا توصیه می شود با یک کاردرمانگر مشورت کرده و شرایط را برای فرزند خود ایمن تر کنید. به طور کلی به والدین توصیه می شود برای بهبود شرایط فرزند خود نکات زیر را رعایت کنند.

• به کودک خود زمان بیشتری برای کشف فعالیت های حرکتی اختصاص دهید. به قدم های کوچک فکر کنید!
• اجازه جستجو و کاوش را به فرزند خود قبل از هر نوع حرکت و جابه جایی بدهید.
• با فعالیت های حرکتی شروع کنید که باعث می شود پای کودکتان روی زمین باشد.
• تحمل حرکات آرام به جلو و عقب معمولا راحت تر از حرکت در دایره است. داشتن سر وارونه معمولاً سخت ترین نوع حرکت برای تحمل کودک است.
• گاهی اوقات وزن اضافه می تواند به کودک شما کمک کند که از نظر حرکتی بیشتر احساس امنیت کند. به عنوان مثال، اگر کودک شما در راه رفتن روی سطوح ناهموار مشکل دارد، سعی کنید هنگام راه رفتن یک کوله پشتی (نه خیلی سنگین) به پشت او گذاشته یا کیسه حبوبات کوچک در دست یا جیب او قرار دهید.

کلام آخر

اگر تصور می کنید که ممکن است فرزندتان ناامنی جاذبه داشته باشد، با یک کاردرمانگر صحبت کنید. با بهره گیری از کاردرمانی ساختاریافته، کودکان می‌توانند بیاموزند که با حرکات متنوع‌تر احساس امنیت کنند و در فعالیت‌های روزمره زندگی خود موفق‌تر باشند. در پایان باید به این نکته اشاره کرد که کاردرمانگر به هیج عنوان کودک را مجبور به انجام یک تمرین نمی کند. بلکه او با استفاده از روش هایی که مطمئن است موجب موفقیت کودک می شوند، او را به انجام دادن یک فعالیت ترغیب می کند.