اختلال حس وستیبولار یا تعادلی از مشکلاتی است که در هر سنی برای افراد به وجود می آید و در کودکان امکان درمان و تقویت این حس وجود دارد. این سیستم به عنوان یکی از قسمت‌های ضروری گوش شناخته می شود. توجه داشته باشید که در گوش شما مایعی وجود دارد که این مایع با تکان دادن سر گیرنده های وستیبولار را تحریک می‌کند. هر یک از گیرنده های وستیبولار اطلاعات زیادی را به مغز ارسال می نمایند. بعد از دریافت کردن اطلاعات، مغز متوجه خواهد شد که بدن شما در چه وضعیتی قرار گرفته است.
عوامل اختلال حس وستیبولار یا تعادل
عوامل متنوعی مثل داروها، مشکلات گوش داخلی، عفونت، مشکلات ساقه مغز، و رسوبات کلسیم روی عملکرد اصولی سیستم وستیبولار نقش دارند. در صورتی که سیستم حس وستیبولار دچار مشکل شود، بدن شما علائم خاصی را از خود نشان می دهد. احساس عدم تعادل، سرگیجه، تاری دید، زمین خوردن و احساس شناور بودن از جمله علائم مهم این اختلال می باشد.
اختلالات شایع حس تعادل یا وستیبولار
اختلال حس وستیبولار یا تعادل بر اساس عوامل متنوعی به وجود می آید. برخی از مهمترین اختلالات شایع این مشکل عبارتند از:
✳️ سرگیجه وضعیتی
یکی از مهمترین اختلالات شایع در سیستم وستیبولار سرگیجه وضعیتی است. زمانی که افراد دچار این سرگیجه می شوند به صورت ناگهانی زمین می خورند و نمی توانند خودشان را کنترل کنند. این اتفاق زمانی به وجود می آید که هر یک از بلورهای کوچک کلسیم به منطقه نامناسبی از گوش منتقل گردند.
سرگیجه وضعیتی به وسیله مانورهای اصلاحی در کمترین بازه زمانی درمان می شود. هر یک از این مانورها می توانند کریستال ها را یک بار دیگر به همان جایی که باید باشند برگردانند.
✳️ لابیرنتیت
این مشکل زمانی به وجود می آید که حلزون گوش افراد دچار التهاب شدید شده باشد. این عارضه نه تنها موجب عدم تعادل و مشکل در شنوایی می شود بلکه امکان دارد که حالت تهوع، گوش درد، فشار و تب شدید را برای افراد به وجود بیاورد.
اگر دلیل اصلی بروز این اختلال عفونت باکتریایی باشد پزشک برای بیمار آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. در برخی از موارد پزشک داروهای استروئیدی جهت کاهش التهاب و همچنین داروهای ضد سرگیجه، استفراغ و تهوع، تجویز خواهد کرد.
✳️ نوریت دهلیزی و مشکل حس وستیبولار
اختلال حس وستیبولار یا تعادلی در برخی از مواقع به دلیل عفونت های ویروسی است. سرخک و آبله مرغان از جمله بیماری هایی هستند که موجب به وجود آمدن عفونت ویروسی بدن می شوند. سرگیجه‌های ناگهانی، استفراغ و همچنین مشکل در حرکت بدن، به عنوان اصلی ترین علائم نوریت دهلیزی به شمار می روند. جهت معالجه این مشکل پزشک داروهای متفاوتی را تجویز می کند که ویروس شکل گرفته در بدن را در کمترین بازه زمانی از بین می برند.
✳️ اختلال دوطرفه عملکرد دهلیزی
کاهش و همچنین از دست دادن عملکرد دهلیزی که به صورت دو طرفه است منجر به بروز مشکلاتی در راه رفتن می‌شود. به عنوان مثال در هنگام راه رفتن در تاریکی افراد دچار سردرد می شوند که این مشکل به دلیل اختلال عملکرد دهلیزی دو طرفه می باشد. دقت داشته باشید که عملکرد دهلیزی در دو طرف امکان دارد که به صورت ثانویه به وجود بیاید و مشکلات زیادی را رقم بزند.
✳️ اختلال پردازش حسی و حس وستیبولار
اختلال پردازش حسی (اس پی دی) به عنوان یکی دیگر از اختلال های سیستم وستیبولار شناخته می شود. این اختلال را به عنوان پردازش حس وضعیت می شناسند. زمانی که افراد دچار این اختلال می شوند مغزشان نمی تواند اطلاعات را دریافت کند و به آنها پاسخ دهد.
برخی از افرادی که به این اختلال مبتلا می شوند بسیار حساس خواهند شد. آنها زمانی که صداهای متنوع را دریافت می کنند برایشان این مسئله دردناک و طاقت فرسا می گردد. مشکلات پردازش حسی علاوه بر کودکان در بزرگسالان هم مشاهده خواهد شد.
حس وستیبولار در کودکان
حس وستیبولار در کودکان نقش مهمی در تعادل، هماهنگی حرکتی و آگاهی از موقعیت بدن در فضا دارد. این سیستم که در گوش داخلی قرار دارد به کودک کمک می‌کند تا بدون افتادن راه برود، روی یک پا بایستد و حرکات هماهنگ داشته باشد.
اختلال در حس وستیبولار می‌تواند باعث تأخیر در مهارت‌های حرکتی، سرگیجه، حساسیت زیاد یا کم به حرکت و مشکلات تعادلی شود از همین رو تمرینات تعادلی و بازی‌های حرکتی در کلینیک کاردرمانی می‌توانند به تقویت این حس و بهبود توانایی‌های حرکتی کودک کمک کنند.
تشخیص اختلال حس تعادل
تشخیص اختلال حسی وستیبولار معمولاً با بررسی علائم بیمار و انجام آزمایش‌های تخصصی در بهترین مرکز کاردرمانی در اهواز انجام می‌شود. پزشک یا متخصص کاردرمانی با استفاده از ارزیابی‌های تعادلی، تست‌های بینایی و حرکتی وضعیت سیستم وستیبولار را بررسی می‌کند. از مهمترین آنها عبارتند از:
- آزمون حرکت چشم VNG و ENG به بررسی حرکات غیرطبیعی چشم برای ارزیابی عملکرد سیستم وستیبولار می‌پردازد.
- تست مانور دیکس-هالپایک که برای تشخیص سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV)انجام داده می‌شود.
- آزمایش رومبرگ را برای بررسی تعادل در حالت ایستاده با چشم‌های بسته انجام می‌دهند.
- آزمایش چرخشی را جهت بررسی واکنش‌های تعادلی هنگام چرخش بدن انجام می‌دهند.
- تست VEMP (پاسخ عضلانی برانگیخته وستیبولار) برای ارزیابی عملکرد مسیرهای عصبی وستیبولار انجام می‌گیرد.
آیا حس وستیبولار در اختلال یادگیری تاثیر دارد؟
بله، حس وستیبولار می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر اختلالات یادگیری داشته باشد. سیستم وستیبولار که مسئول تعادل است با عملکردهای شناختی، توجه و تمرکز و هماهنگی حرکتی ارتباط دارد. برخی از تأثیرات این اختلال بر یادگیری شامل موارد زیر است:
مشکلات خواندن و نوشتن
سیستم وستیبولار به هماهنگی حرکات چشم کمک می‌کند. اختلال در این حس می‌تواند باعث جابجایی حروف، سختی در دنبال کردن خطوط متن و کاهش سرعت خواندن و اختلال نوشتن در کودکان شود.
اختلال در توجه و تمرکز
کودکان با مشکل وستیبولار معمولاً بیش‌فعال بی‌قرار و حساس به حرکات محیطی هستند. این موضوع باعث کاهش تمرکز در کلاس، خستگی زودهنگام و عدم توانایی در نشستن طولانی‌مدت می‌شود. در نتیجه، عملکرد تحصیلی آنها تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
مشکلات هماهنگی حرکتی
این کودکان در انجام مهارت‌های حرکتی ظریف مانند گرفتن مداد، نوشتن، بستن دکمه‌ها و برش با قیچی دچار مشکل می‌شوند. همچنین در مهارت‌های حرکتی درشت مانند پریدن، دویدن و تعادل روی یک پا ناهماهنگی دارند که بر فعالیت‌های روزمره زندگی شان تأثیر می‌گذارد.
چالش در مهارت‌های ریاضی
درک فضایی برای حل مسائل ریاضی ضروری است. کودکان دارای اختلال وستیبولار در تشخیص اندازه‌ها، جهت‌ها، شمارش اعداد و مرتب‌سازی اشکال هندسی با مشکل روبرو هستند. همچنین، هماهنگی ضعیف چشم و دست بر حل تمرین‌های ریاضی اثر منفی می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: اختلال ریاضی یا دیسکلکولیا در کودکان مدرسه ای
کاهش اعتمادبه‌نفس
این کودکان به دلیل مشکلات تعادلی، کند بودن در انجام تکالیف و اختلال در هماهنگی حرکتی از فعالیت‌های کلاسی کناره‌گیری می‌کنند. از همین رو احساس ناتوانی در انجام مهارت‌های حرکتی و یادگیری، منجر به کاهش اعتمادبه‌نفس و بی‌انگیزگی در محیط آموزشی می‌شود.
درمان اختلال حس وستیبولار یا تعادل
درمان کردن اختلال سیستم وستیبولار بر اساس شرایط بیمار می باشد. در واقع بسته به نوع اختلال امکان دارد که روش درمان متفاوت باشد برخی از روش های درمانی عبارتند از:
در برخی از مواقع امکان دارد عوامل زمینه ای مانند عفونت گوش موجب بیماری وستیبولار گردد. به همین دلیل پزشک داروهای آنتی بیوتیک و داروهای ضد قارچ را تجویز می کند.
تغییر در سبک زندگی یکی از مهمترین روش های درمان اختلال حس وستیبولار یا تعادل می باشد از همین رو بزرگسالان باید مصرف سیگار را ترک کنند.
یکی دیگر از روش های درمان حس وستیبولار مانورهای اصلاحی حرکتی می باشد هدف اصلی این مانورها برگرداندن ذرات کانال های گوش به موقعیت مناسب است.
عمل جراحی یکی دیگر از روش های درمانی سیستم وستیبولار می باشد زمانی که داروها و دیگر روش های درمانی این علائم را کنترل نکنند، پزشک روش جراحی را به روش های دیگر مانند تجویز دارو ترجیح می دهد.
کاردرمانی به عنوان یکی دیگر از روش های درمانی حس وستیبولار به شمار می رود. دقت داشته باشید که به طور معمول کاردرمانی کودکان برای آن هایی که به اختلالات تعادل دهلیزی و یا تقویت حس تعادل دچار هستند توصیه می شود.
نقش کاردرمانی در اختلال حس وستیبولار
یک کاردرمانگر با رویکرد یکپارچگی حسی قادر خواهد بود به کودک کمک کند تا سیستم دهلیزی خود را رشد و توسعه دهد و پردازش آن را با حواس دیگر ادغام کند. این آموزش ها کودک را قادر می‌سازد تا به اهداف بهبود خواندن، نوشتن، مهارت‌های اجتماعی، مهارت‌های تعادل و یا بازی های متنوع دست یابد و به او امکان می‌دهد پتانسیل واقعی خود را در همه محیط‌ها نشان دهد.
انجام حرکاتی مثل پریدن، بالارفتن و بازی‌هایی مانند تاب خوردن که به سر اجازه می‌دهد به روش‌های مختلف حرکت کند از رشد سیستم دهلیزی حمایت می‌کند. توجه داشته باشید که حرکات ریتمیک و آهسته مانند تکان دادن در تاب می تواند آرامش را در کودک ایجاد کند.
نقش والدین در اختلال وستیبولار
والدین در مدیریت اختلال وستیبولار نقش بسیار اساسی دارند چرا که می‌توانند به بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی کودک کمک کنند. برخی از اقدامات مؤثر والدین شامل موارد زیر است:
- والدین باید نشانه‌های اختلال وستیبولار مانند تأخیر حرکتی، ترس از ارتفاع یا سرگیجه را بشناسند.
- مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا کاردرمانگر برای ارزیابی دقیق و دریافت برنامه درمانی مناسب ضروری است.
- تمرینات حس وستیبولار مانند تاب‌سواری، لی‌لی کردن، چرخیدن و تمرینات تعادلی می‌توانند به بهبود عملکرد این حس کمک کند.
- ایجاد فضایی ایمن در خانه و مدرسه برای جلوگیری از زمین خوردن و افزایش اعتمادبه‌نفس کودک اهمیت دارد.
- کودکان مبتلا به این اختلال دچار اضطراب خواهند شد بنابراین والدین باید با آرامش و تشویق، انگیزه و اعتمادبه‌نفس آنها را تقویت کنند.
کلام آخر
سیستم دهلیزی ساختاری است که در گوش داخلی و بسیار نزدیک به سیستم شنوایی قرار دارد. این سیستم حسی، اطلاعاتی را در مورد اینکه کدام سمت بالا است و به کدام سمت حرکت می کنیم، به مغز ما می دهد. از مهمترین وظایف سیستم دهلیزی، ایجاد تعادل و کنترل وضعیت بدنی است. هنگامی که این سیستم به هر دلیلی دچار مشکل یا آسیب شود، فرد به اختلال حس وستیبولار یا تعادل مبتلا خواهد شد. این اختلال با افزایش سن در افراد سالمند بیشتر مشاهده می شود. البته اهمیت تشخیص و درمان این اختلال در برخی کودکان بوجود می آید که نیاز به آموزش و تقویت دارد. به همین منظور در صورت مواجهه با علائم این اختلال به بهترین مرکز کاردرمانی در اهواز مراجعه کنید.
